Τι ισχύει βάση της πρόσφατης απόφασης του ΣΤΕ; Μπορεί να εφαρμοστεί με τα εμβόλια κατά του κορονοϊού; To newsit.gr παρουσιάζει δύο διαφορετικές νομικές απόψεις για ένα ζήτημα που έχει κάνει ήδη την εμφάνισή του στη δημόσια σφαίρα.
Πριν από λίγο καιρό η μοναδική στα ελληνικά δεδομένα απόφαση του ΣτΕ για ζητήματα δημόσιας υγείας, άνοιξε το δρόμο για αξίωση αποζημίωσης από το κράτος μετά από βλάβη στην υγεία, η οποία προκλήθηκε από παρενέργειες εμβολίου.
Την ίδια ώρα, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών έχει ήδη κατονομάσει πέντε περιπτώσεις θρομβώσεων μετά από εμβολιασμό με Astrazeneca (με τις δύο από αυτές να έχουν οδηγήσει σε θάνατο) ενώ μέχρι στιγμής, τουλάχιστον 1.500 κίτρινες κάρτες σχετικά με παρενέργειες από εμβολιασμό κατά του κορονοϊού, έχουν ανοιχθεί στο ΕΟΦ.
H απόφαση του ΣτΕ κάνει λόγο ρητώς για αποζημίωση που δικαιούνται από το κράτος: «όσοι πάθουν αποδεδειγμένα βλάβη στην υγεία τους από εμβόλιο». Οι παθόντες μπορούν να ζητήσουν «υλική» αλλά και «ηθική αποκατάσταση» από το κράτος: «με βάση συγκεκριμένες συνταγματικές διατάξεις» όταν συντρέχουν προϋποθέσεις, σύμφωνα με την απόφαση που εξέδωσε το Α’ Τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Πρόκειται για την απόφαση του ΣτΕ 622/2021 Α’ Τμ. (Ευθύνη προς αποκατάσταση ηθικής βλάβης από νόμιμη πράξη εμβολιασμού – Ερμηνεία άρθρου 73 ΚΔΔ). Με δύο λόγια: πλέον το ΣτΕ δέχεται ότι ο παθών από παρενέργειες εμβολίου έχει αξιώσεις προκειμένου να λάβει από το δημόσιο αποζημίωση όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις.
Και ποιες είναι αυτές οι προϋποθέσεις;
1) Η βλάβη της υγείας πρέπει να αποδεικνύεται, ότι οφείλεται στο εμβόλιο.
2) Ο εμβολιασμός οφείλει να είναι νόμιμος και να γίνεται για την προστασία της δημόσιας υγείας. Αν με αυτές τις προϋποθέσεις ο πολίτης έχει υποστεί βλάβη στην υγεία του μπορεί να στραφεί κατά του κράτους, ζητώντας αποζημίωση με βάση τα άρθρα 4, 5 και 25 του συντάγματος αναλογικά και με όσα θεσπίζει και ο Αστικός Κώδικας (άρθρο 932).
Τι προηγήθηκε της απόφασης
Πολλοί έχουν την εντύπωση ότι αυτή η μοναδική μέχρι στιγμής για τα ελληνικά δεδομένα απόφαση του ΣτΕ, εκδόθηκε με αφορμή τα εμβόλια κατά της covid 19. Στην πραγματικότητα όμως, η απόφαση ήρθε μετά από τον πολυετή δικαστικό αγώνα μιας μητέρας, της οποίας το παιδί μετά από τον εμβολιασμό του με το εμβόλιο MMR ΙΙ (σ.σ το τριδύναμο εμβόλιο ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς), νόσησε από πανεγκεφαλίτιδα, μια σπανιότατη παρενέργεια του εμβολίου (της τάξης του 1:1.000.000) με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του.
Η όλη υπόθεση δεν ξεκίνησε από το ΣτΕ, αλλά από το διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών προ ετών. Αρχικά, η μητέρα έχασε την υπόθεση στο διοικητικό Εφετείο και τότε προσέφυγε στο ΣτΕ, το οποίο παρέπεμψε εκ νέου την υπόθεση στο Εφετείο. Η υπόθεση της προσφυγής της μητέρας δεν έχει τελεσιδικήσει ακόμα. Πρόκειται λοιπόν για μια απόφαση που συνέπεσε χρονικά με το μαζικό εθνικό εμβολιασμό κατά του κορονοϊού.
«Είναι μια απόφαση που δύσκολα θα εφαρμοστεί στα covid εμβόλια»
O δικηγόρος Νίκος Παπαδάτος, ο οποίος εξειδικεύεται στο αστικό δίκαιο και συγκεκριμένα στις υποθέσεις που έχουν να κάνουν με ιατρική ευθύνη, εξηγεί στο newsit.gr γιατί κατά την άποψη του, η συγκεκριμένη απόφαση δύσκολα θα βει εφαρμογή στα εμβόλια κατά του κορονοϊου.
Όπως μας λέει ο ίδιος: «Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι αυτή η απόφαση ήρθε ως αποτέλεσμα μιας εντελώς διαφορετικής περίπτωσης εμβολίου. Στην περίπτωση της παρεγκεφαλίτιδας μιλάμε για παρενέργεια από εμβόλιο δοκιμασμένο για καιρό που το κοινό το έκανε ευρέως. Στην πανδημία, με το επιχείρημα του κινδύνου της δημόσιας υγείας, δεν υπήρξε το περιθώριο των επί μακρόν δοκιμών και μελετών. Αυτό όμως είναι γνωστό και αποδεκτό από την αρχή. Η γνώμη μου είναι πως εν μέσω πανδημίας, οι όποιες ελάχιστες παρενέργειες έχουν τα εμβόλια κατά του κορονοϊού μπροστά στον τεράστιο κίνδυνο της πανδημίας, δύσκολα θα μπορούν να στοιχειοθετήσουν ευθύνες.
Αυτή τη στιγμή, οι πολίτες που δηλώνουν συμμετοχή στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού ‘υπογράφουν’ μια συναίνεση με το κράτος. Οι πολίτες δεν υποχρεώνονται για τον εμβολιασμό τους και κατά κάποιο τρόπο αποδέχονται έτσι και τον κίνδυνο των παρενεργειών. Συνοπτικά, πιστεύω ότι η λογική του δικαστηρίου μπροστά σε αυτές τις αποφάσεις θα είναι ότι έχασαν για παράδειγμα της ζωή τους τρεις πολίτες, αλλά την ίδια στιγμή σώθηκαν χιλιάδες άλλοι. Τα θέματα της υγείας είναι στατιστικά. Η επιδημιολογία είναι μια καθαρά στατιστική επιστήμη και έτσι θα την αντιμετωπίσει και το δικαστήριο. Είναι πολύ πιθανό το γενικό πνεύμα να είναι πως σε μια κατάσταση πολέμου υπάρχουν και παράπλευρες απώλειες».
Ο κ. Παπαδάτος, βάζει στην κουβέντα και την εξής παράμετρο: όντως κάποιος πολίτης μπορεί να ισχυριστεί στο δικαστήριο ότι η σύσταση για εμβολιασμό από το κράτος δεν είναι πια μια…χαλαρή συμβουλή, αλλά μια ισχυρή προτροπή ενώ έχει ανοίξει ήδη και η κουβέντα περί υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού συγκεκριμένων ομάδων. Όπως όμως μας εξηγεί ο ίδιος: « στην πραγματικότητα η νομολογία, το δίκαιο και συνολικά τα δικαιώματα των πολιτών έχουν γίνει πια εν μέσω πανδημίας πολύ ρευστά ως έννοιες. Για παράδειγμα, πια συζητείται μια εταιρεία να έχει το δικαίωμα να απολύσει έναν υπάλληλο της ο οποίος δεν επιθυμεί να εμβολιαστεί. Η ευρωπαϊκή νομολογία αλλάζει κατεύθυνση λόγω πανδημίας. Εδώ και ένα χρόνο είναι επίσης νόμιμο στο πλαίσιο της πανδημίας, να ζούμε μια καθημερινότητα γεμάτη στερήσεις, να εκχωρούμε προσωπικά δεδομένα στο κράτος κ.ο.κ».
Στο δια ταύτα όμως, μπορεί ένας πολίτης ή οι συγγενείς του να πατήσουν στην παραπάνω απόφαση του ΣτΕ για να διεκδικήσουν αποζημίωση σε περίπτωση βλάβης ή θανάτου από εμβόλιο κατά του κορονοϊού; Η απάντηση του κου Παπαδάτου είναι η εξής: «Ναι. Αυτή την πρόσφατη απόφαση θα επικαλεστεί ένας πολίτης, χρησιμοποιώντας μάλιστα το επιχείρημα ότι η Πολιτεία ενέκρινε τον εμβολιασμό, με το Astrazeneca π.χ, και συνέχισε τον εμβολιασμό, αποδεχόμενο την επικινδυνότητα για θρομβώσεις».
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η αξίωση για αποζημίωση από την φαρμακευτική εταιρεία από το εμβόλιο της οποίας υπέστη βλάβη ένας πολίτης, θα πέσει στο κενό. Κι αυτό, γιατί για να παραδώσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα τα εμβόλια τους, οι φαρμακευτικές εταιρείες ζήτησαν και πέτυχαν ασυλία από ποινικές και αστικές ευθύνες σε ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση από τυχόν παρενέργειες των σκευασμάτων τους, μετακυλώντας έτσι την ευθύνη στα κράτη.
Όπως πάντως τονίζει ο κ. Παπαδάτος, αν κάποιος κερδίσει μια τέτοια απόφαση, ρεαλιστικά μιλώντας θα του πάρει πολύ χρόνο, ενώ ο δικηγόρος αναφέρεται επίσης και στην πολύ μικρή εμπειρία που έχουν τα ελληνικά δικαστήρια από τέτοιες περιπτώσεις. Όπως το θέτει ο ίδιος: «Οι Έλληνες δικαστές δεν γνωρίζουν από ιατρική και στα δικαστήρια απλώς ακούνε όποιον… πει τα περισσότερα. Στην Αμερική αλλά και σε άλλες χώρες, οι δικαστές που δικάζουν υποθέσεις ιατρικής αμέλειας εξειδικεύονται στο αντικείμενο από τη σχολή της νομικής ήδη, αναλαμβάνοντας δια βίου αυτό το πόστο (σ.σ να δικάζουν δηλαδή μόνο ανάλογου περιεχομένου υποθέσεις). Στην Ελλάδα, οι δικαστές παίρνουν αποφάσεις για ζητήματα ιατρικής αμέλειας, για τροχαία, για διαζύγια κ.ο.κ.».
«Η απόφαση του ΣΤΕ δημιουργεί νομολογιακό προηγούμενο»
Ο δικηγόρος Γιώργος Μπουλούκος, επί σειρά ετών αντιπρόεδρος και σύμβουλος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών έχει διαφορετική άποψη από αυτή του κου Παπαδάτου.
Όπως εξηγεί ο ίδιος στο newsit.gr: «πατώντας στην ιστορικής σημασίας απόφαση του ΣτΕ, οι πολίτες μπορούν να ασκήσουν πια αγωγή για αστική ευθύνη του δημοσίου και στις περιπτώσεις των παρενεργειών από εμβόλια κατά της covid 19. Η απόφαση αυτή δημιουργεί δηλαδή νομολογιακό προηγούμενο. Θα γίνεται εφεξής επίκληση σε αυτή την απόφαση. Το κρίσιμο ζήτημα είναι αν θα αποδεικνύεται η αιτιώδης συνάφεια της παρενέργειας του εμβολίου με την βλάβη υγείας ή το θάνατο. Ειδικά σε περίπτωση θανάτου ενός πολίτη, από παρενέργεια του εμβολίου, σαφώς και οφείλεται αποζημίωση σε μια οικογένεια για αυτή την τεράστια απώλεια. Η όποια καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης δεν πρέπει να λειτουργεί αποθαρρυντικά για τους πολίτες. Η αλήθεια είναι ότι οι δικαστικές διαδικασίες στην Ελλάδα είναι χρονοβόρες, από την άλλη οι πολίτες θα πρέπει να διεκδικούν το δίκιο τους. Να σημειώσουμε μάλιστα, ότι πια υπάρχει και αυξανόμενη πίεση από το κράτος για εμβολιασμό. Το ίδιο το κράτος όμως δεν αναλαμβάνει την ευθύνη της συλλογής πληροφοριών σε σχέση με τους εμβολιαζόμενους πολίτες».
Ο κ. Μπουλούκος τονίζει επίσης πως ειδικά για παράδειγμα στην περίπτωση της 44χρονης Γλυκερίας από την Κρήτη, αλλά και των υπόλοιπων περιπτώσεων, από τη στιγμή που αυτές έχουν κατονομαστεί από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, ότι σχετίζονται δηλαδή με παρενέργεια από το εμβόλιο της Astrazeneca, τότε μετά από αυτή τη δημόσια παραδοχή θα πρέπει το κράτος να προχωρήσει σε αποζημιωτική διαδικασία σε αυτούς τους πολίτες.
«Η αποζημίωση βαραίνει το κράτος γιατί αυτό ανέλαβε την ευθύνη, την προμήθεια και στη συνέχεια και την επιχείρηση του ασφαλούς εμβολιασμού των πολιτών. Ανέλαβε ακόμα και την παροχή όλων εκείνων των εγγυήσεων ότι ο εμβολιαζόμενος στο βαθμό του δυνατού δεν θα υποστεί κάτι» λέει χαρακτηριστικά ο κος Μπουλούκος και συνεχίζει: «Την ευθύνη για το γεγονός ότι τα εμβόλια έχουν προσωρινές άδειες, με ό,τι συνεπάγεται αυτό, την ανέλαβαν τελικά τα κράτη. Όταν με αυτή την ένταση και την πίεση οδηγούν την κούρσα του εμβολιασμού έχουν και την ευθύνη».
Καταλήγοντας, ο κος Μπουλούκος σημειώνει ότι ένα βασικό, ισχυρό επιχείρημα ενός πολίτη που θα διεκδικήσει το δίκιο του στα δικαστήρια είναι το εξής: δόθηκε η δυνατότητα να κρίνει ο πολίτης αν θα πρέπει να εμβολιαστεί ή όχι και αν διατρέχει κάποιο κίνδυνο; Όπως το θέτει ο κος Μπουλούκος: «Οι πολίτες δεν ενημερώθηκαν επαρκώς για τους κινδύνους, ούτε λαμβάνει κάποιος ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό τους, έτσι ώστε να αποφεύγονται τα δυσάρεστα γεγονότα. Ειδικά η 44χρονη δεν ανήκει καν στο ηλικιακό group που έπρεπε να εμβολιαστεί πάση- θυσία ενώ και σε άλλες χώρες οι συστάσεις για μη εμβολιασμό σε γυναίκες αυτής της ηλικίας με αυτό το εμβόλιο, λόγω περιστατικών θρομβώσεων, ήταν ισχυρές».
Ρεπορτάζ: Δήμητρα Τριανταφύλλου