Συνεχίζουμε με το δεύτερο μέρος της συνέντευξης του υποψήφιου διδάκτορα του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης., Δημητρη Κολοβού, συν-επιμελήτή του συλλογικού έργου “Επιδράσεις της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στο έργο του Τόλκιν” (Κάδμος) Ένα βιβλίο που θα ήθελε να ξεκινήσει ένα κίνημα Tolkien Studies στην Ελλάδα.
Συνέντευξη στον Χρήστο Κεσκίνη*
Στον Τόλκιν από όσο ξέρουμε δεν άρεσαν οι πολλές αναλύσεις και έβγαζε σπυριά με τη λέξη αλληγορία. Πώς πιστεύεις θα έβλεπε ένα βιβλίο σαν το δικό σας;
Πράγματι, ο Τόλκιν δεν ήταν μεγάλος φαν των αλληγοριών στο έργο του. Ωστόσο, θεωρώ πως κάθε σημαντικό λογοτεχνικό έργο γίνεται αντικείμενο συζήτησης στο χώρο της λογοτεχνικής ανάλυσης και της θεωρίας της λογοτεχνίας και είναι αναπόφευκτο οι αναλύσεις αυτές να συμπεριλαμβάνουν και τη συγκριτική λογοτεχνία. Έτσι, δεν θα έλεγα πως μιλάμε, στο βιβλίο μας, για αλληγορίες, αλλά για μία προσπάθεια λογοτεχνικής ανάλυσης του έργου του Τόλκιν, χρησιμοποιώντας ως εργαλείο και τη σύγκριση με αρχαία κείμενα.
Για εσένα, ποια ήταν η πρώτη σου επαφή με τον Τόλκιν; Πώς πιστεύεις ότι πρέπει να ξεκινήσει κάποιος;
Η πρώτη επαφή μου με τον Τόλκιν ήρθε, αν θυμάμαι καλά, όχι μέσω τον βιβλίων, αλλά μέσω της animated ταινίας “The Lord of the Rings” του Αμερικανού Ralph Bakshi. Αργότερα, άκουσα και το τραγούδι “Lord of the Rings” του γερμανικού metal συγκροτήματος “Blind Guardian”. Η αγάπη μου για το φανταστικό ήδη είχε αρχίσει να φουντώνει και οι δύο προαναφερθείσες έμμεσες επαφές με το έργο του Καθηγητή ήταν αρκετές για να ερωτευθώ και να αποφασίσω να εμβαθύνω σοβαρά στο έργο του και να ξεκινήσω να διαβάζω τα βιβλία. Αυτά συνέβησαν σε ηλικία, περίπου, 10 χρονών.
Με ρωτάς πώς πρέπει να ξεκινήσει κανείς… αυτή είναι πολύ καλή ερώτηση. Θεωρώ πως η επίδραση του έργου του Τόλκιν είναι τόσο μεγάλη, που θέλεις ή δεν θέλεις θα έρθεις σε επαφή έμμεσα με το έργο του πριν πιάσεις τα βιβλία. Θα δεις κάποια ταινία ή θα ακούσεις κάποιο σχετικό τραγούδι ή θα πετύχεις κάποιο merchandize εμπνευσμένο από τον κόσμο του. Τα βιβλία, φυσικά, είναι η απόλυτη εμπειρία.
Προσωπικά, θα πρότεινα να ξεκινήσει κανείς διαβάζοντας το Χόμπιτ, μετά τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και μετά να γυρίσει στο Σιλμαρίλλιον και άλλα έργα σχετικά με τον κόσμο του Καθηγητή. Το Σιλμαρίλλιον είναι βαρύ για ξεκίνημα, αλλά ιδανικό για κάποιον που αγαπάει τη μυθολογία. Αυτό είναι, βέβαια, ένα απλό guideline και προσωπική μου εκτίμηση. Όποιο βιβλίο και να πιάσεις θεωρώ πως δεν θα είναι δύσκολο να το αγαπήσεις. Όσον αφορά τους γονείς και τα παιδιά, θα πρότεινα να ξεκινήσουν με το Χόμπιτ (βιβλίο).
Ο Τόλκιν, 50 χρόνια μετά τον θάνατό του εξακολουθεί να αποτελεί τον πατέρα της Φανταστικής Λογοτεχνίας. Τι πιστεύεις ότι τον κάνει τόσο αγαπητό στους κύκλους των αναγνωστών;
Ο Τόλκιν θεωρείται, πλέον, κλασικός από πολλούς θεωρητικούς της λογοτεχνίας και από αναγνώστες. Από τους βασικούς λόγους για να αποκτήσει κανείς τον τίτλο «κλασικός συγγραφέας» είναι το πόσο διαχρονικά και επιδραστικά είναι τα κείμενα του. Οι αξίες, που περνά μέσω του έργου του, είναι πανανθρώπινες και αφορούν βασικά θέματα που διατρέχουν τον ανθρώπινο πολιτισμό και τον ανθρώπινο νου. Η μάχη του καλού με το κακό, ο θάνατος, η φιλία, η αυταπάρνηση και η γενναιότητα είναι μόνο κάποια από αυτά που θίγονται στις σελίδες των βιβλίων του.
Ταυτόχρονα, η ποιότητα της πένας του, που αποδίδεται μέσω της πλούσιας κοσμογονίας του, της μεστότητας των χαρακτήρων του, του υποβάθρου των ειδών που παρουσιάζονται στο έργο του, του πολιτισμού τους και των γλωσσών τους, αποτελεί έναν ακόμα λόγο για το λόγο που εξακολουθεί να συναρπάζει εκατομμύρια αναγνωστών ανά τον κόσμο. Τα παραπάνω πλεονεκτήματα έχουν αποτελέσει και πάτημα για να ξεφύγει το έργο του Καθηγητή από τις σελίδες των βιβλίων του και να εξαπλωθεί στη μικρή και τη μεγάλη οθόνη, το πανεπιστήμιο και τα σπίτια μας, μέσα από βιβλία και ποικίλα διακοσμητικά αντικείμενα.
Σύλλογου Φίλων του Τόλκιν
Κάθε χρόνο βγαίνει τουλάχιστον ένα βιβλίο για τον Καθηγητή. Πιστεύεις πως χρειάζονται τόσα βιβλία για τη Μέση Γη;
Γεγονός είναι πως έχουν βγει και συνεχίζουν να βγαίνει πολλά βιβλία, ετησίως, σχετικά με τα έργα του Τόλκιν. Αυτά δεν περιορίζονται μόνο στο τολκινικό σύμπαν, αλλά και σε μεταφράσεις έργων που έχει κάνει ο ίδιος, διαλέξεις του, δοκίμια του, αλλά και έργα άλλων, που επιχειρούν να αναλύσουν το έργο του, όπως το βιβλίου μας. Φυσικά, ο εκδοτικός οίκος “Harper Collins”, που έχει τα δικαιώματα για όλα τα βιβλία του Τόλκιν ψάχνει κάθε ευκαιρία για να εκδώσει κάποιο νέο τίτλο, όπως το επερχόμενο “Battle of Maldon”, που θα κυκλοφορήσει τον Μάρτιο. Σίγουρα, ο εκδοτικός οίκος προσπαθεί να επωφεληθεί από κάθε σελίδα σημειώσεων και λογοτεχνικού πονήματος που έχει γράψει ο Καθηγητής. Ταυτόχρονα, όμως, δράττουμε κι εμείς την ευκαιρία να εμβαθύνουμε, όσο γίνεται περισσότερο, στο μυαλό του αγαπημένου μας Τόλκιν. Οπότε, θεωρώ πως είναι win-win.
Στον κόσμο του Τόλκιν το κακό είναι ξεκάθαρο, χωρίς όμως να είναι όλα άσπρα ή μαύρα. Στον πραγματικό κόσμο τι συμβαίνει; Ποιοι συμβολίζουν την Σκιά;
Χμμ… πολύ ωραίο το ερώτημα που θέτεις, αλλά νομίζω ότι μέρος του ερωτήματος είναι πολύ υποκειμενικό. Στον Τόλκιν μπορεί να υπάρχει ξεκάθαρα το τι είναι καλό και κακό, αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Είναι πολύπλοκα και αυτό είναι ακόμα ένα επίτευγμα του συγγραφέα. Αρκετοί είναι οι χαρακτήρες που περνάνε από τη καλή στην σκοτεινή πλευρά. Το θέμα είναι αν παραμένουν εκεί. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο Μπόρομιρ και ο Γκόλουμ/Σμίγκολ. Το Ένα Δαχτυλίδι αποτελεί την επιθυμία και το βάσανο τους ταυτόχρονα. Είναι ο μοχλός πίεσης τους και εκείνος που φέρνει μπροστά την άλλη πλευρά του χαρακτήρα τους, την πιο σκοτεινή.
Πλάσματα όπως οι δράκοι ξέρουμε ότι είναι εκ φύσεως κακοί στο τολκινικό σύμπαν, αλλά νομίζω πως οι περισσότεροι χαρακτήρες, ακόμα και ο Μόργκοθ ο ίδιος, δεν ξεκινάνε ως κακοί. Το αν υπάρχει προδιάθεση για καλό ή κακό μέσα μας και ποια κουμπιά υπάρχουν στον καθένα μας για να στραφούμε στη Σκιά είναι μεγάλη κουβέντα, που δεν αρκεί η συνέντευξη αυτή για να ξετυλίξουμε το κουβάρι της.
Στον πραγματικό κόσμο, τα πράγματα είναι εξίσου πολύπλοκα. Είναι, σε μεγάλο βαθμό, θέμα οπτικής. Για τους αστυνόμους κακοί είναι οι κλέφτες και για τους κλέφτες κακοί είναι οι αστυνόμοι. Αν ρωτάς εμένα προσωπικά, η Σκιά βρίσκεται σίγουρα και μέσα μου. Κάπου-κάπου, εμφανίζεται το Ένα Δαχτυλίδι με διάφορες μορφές και τη βγάζει προς τα έξω. Πάντα, παλεύουμε με τον εαυτό μας και μερικές φορές η Σκιά κερδίζει. Ο στόχος είναι να κερδίζει, τις περισσότερες φορές, το φως.
Αν αναζητήσουμε τη Σκιά του εαυτού μας, ο καθένας μπορεί να τη δει σε πολλά διαφορετικά μέρη, όπως στο πρόσωπο κάποιου που μας έβλαψε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ή στην αντίπαλη πολιτική ιδεολογία μας. Σίγουρα όμως, μεγάλο μέρος των ανθρώπων θέλω να πιστεύω πως βλέπει τη Σκιά σε εταιρίες που εκμεταλλεύονται τον πόνο και τα προβλήματα του κόσμου για να πλουτίσουνε, που καταστρέφουν τη φύση, στα κράτη που κάνουν επεκτατικό πόλεμο, σε ανθρώπους που κακοποιούν παιδιά, γυναίκες και ζώα. Βέβαια, εκτός από τη Σκιά, υπάρχει μέσα μας και γύρω μας και πολύ Φως. Απλά, πρέπει να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά, για να το δούμε, να το αγκαλιάσουμε και να πολεμήσουμε, με τη βοήθεια του, κάθε είδους Σκιά με κάθε μέσο που έχουμε στη διάθεση μας.
Σαν ερευνητής πιστεύεις ότι έχεις ολοκληρώσει όσα ήθελες σχετικά με τον Καθηγητή ή θέλεις να επιστρέψεις με κάτι νέο στο μέλλον;
Ο Τόλκιν και το έργο του, πάντα, με συναρπάζουνε και με προκαλούν να σκάψω βαθύτερα και να τους ερευνήσω όσο καλύτερα μπορώ. Θα ήθελα προσφέρω κι άλλο στις τολκινικές σπουδές και πάντα αναζητώ τρόπο να το επιχειρήσω. Υπάρχουν κάποιες ιδέες και κινήσεις στα σκαριά, αλλά δεν θα ήθελα να μοιραστώ κάτι προτού υπάρξει κάτι επίσημο. Πιστεύω πως αργά ή γρήγορα θα έχω νεότερα. Πάντως, δεν επαναπαύομαι.
Με ποιον χαρακτήρα από το σύμπαν του Τόλκιν θα έλεγες ότι ταιριάζεις περισσότερο;
Η ερώτηση αυτή με ταλαιπώρησε πολύ από τότε που την πρόσθεσες. Με απασχόλησε αρκετά. Εσύ ισχυρίστηκες πως είμαι ο Φάραμιρ. Έτσι όπως τον παρουσιάζει ο αφηγητής, είναι το πρότυπο του ανθρώπινου χαρακτήρα που προσπαθώ να ακολουθώ. Είναι αυτός που τιμή μου θα ήταν να γίνω στο τέλος του δρόμου. Έχω πολύ δρόμο, όμως, ακόμα για εκεί.
Τα τελευταία λόγια σου ανήκουν
Τελευταία λόγια… ευχαριστώ πολύ για την συνέντευξη αυτή και τη δυνατότητα να μεταφέρω στον κόσμο τη δουλειά μου και τις δικές μου αξίες. Εύχομαι κι εσύ, Χρήστο, να είσαι πάντα δημιουργικός και να βοηθάς, όπως κάνεις εδώ και πολλά χρόνια, την κοινότητα του φανταστικού μας να μεγαλώνει και να αναδεικνύεται. Αυτό που θα ήθελα να μεταφέρω σαν μία παραίνεση, ίσως, σε όσους διαβάζουν αυτή τη συνέντευξη είναι ότι η συνεργασία με άλλους ανθρώπους είναι το όχημα για την πρόοδο. Όχι μόνο ακαδημαϊκή-επιστημονική, αλλά και προσωπική. Μαζί με άλλους ανθρώπους μπορούμε να πετύχουμε πολύ περισσότερα πράγματα απ’ όσα μόνοι. Μπορεί η συνεργασία να έχει δυσκολίες, απογοητεύσεις, αλλά όταν πολλά μυαλά ενώνονται, μπορούν να πετύχουν απίθανα πράγματα. Ταυτόχρονα, είναι και μία ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τον άνθρωπο δίπλα μας, αλλά και τον εαυτό μας καλύτερα μέσα από την επαφή με τους άλλους.
* Ο Χρήστος Κεσκίνης γεννήθηκε, σπούδασε και εργάζεται στην Θεσσαλονίκη περίπου 11 αιώνες μετά την εποχή που θα ήθελε. Είναι συγγραφέας ηρωϊκης φαντασίας και έχει γράψει δύο βιβλία, το “Bilfrost: The Path of Warrior” και “Beer-O-Quest” Διατελεί μέλος του Συλλόγου Φίλων του Epic Metal, Excalibur, του Συλλόγου Φίλων Tolkien Ελλάδος The Prancing Pony και του Φεστιβάλ Fantasmagoria
Πηγή: https://avalonofthearts.gr/dimitris-kolovos-me-tis-epidraseis-tis-arxaias-2/