Πάντα, όταν έχουμε την χαρά να μιλάμε με κάποιον φίλο και σύντροφο στα ταξίδια στη Μέση Γη, είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι. Πόσο μάλλον όταν αυτός είναι υπεύθυνος (κατά το ήμισυ έστω) για μια ελληνική προσπάθεια ανάλυσης του έργου του Καθηγητή J. R. R. Tolkien. Ο Δημήτρης Κολοβός μας ξεναγεί σε αυτήν την προσπάθεια. Βέβαια σε τέτοιες περιπτώσεις η συζήτηση περνάει σε όλο το φάσμα του φανταστικού αλλά και της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας. Απολαύστε μαζί μας.
Συνέντευξη στον Χρήστο Κεσκίνη*
Δημήτρη καλησπέρα. Μίλησέ μας λίγο για σένα.
Καλησπέρα Χρήστο. Ευχαριστώ πολύ γι’ αυτή τη συνέντευξη. Με τιμάτε με την πρόσκληση. Ξεκινώντας, με λένε Δημήτρη Κολοβό. Είμαι υποψήφιος διδάκτωρ του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Εξειδικεύομαι στην Ιστορική Γλωσσολογία και το θέμα της διατριβής μου είναι η «Παιχνιδοποίηση της Ιστορίας της Ελληνικής Γλώσσας στην Εκπαίδευση». Παράλληλα με το διδακτορικό, δουλεύω στο “Istorima”, μία μη-κερδοσκοπική εταιρεία με σκοπό τη συλλογή και διαφύλαξη της προφορικής ιστορίας.
Όσον αφορά τα του Φανταστικού, η αγάπη μου γι’ αυτό ξεκίνησε από μικρή ηλικία και σταδιακά έγινα μέλος της κοινότητας του, την οποία κατέληξα να αγαπώ και να υπηρετώ. Ως αποτέλεσμα, εντάχθηκα στο δυναμικό του Φεστιβάλ Φαντασμαγόρια το 2018, μέσα από το οποίο προσπαθούμε να αναδείξουμε τη δύναμη του Φανταστικού και την αγάπη του κόσμου γι’ αυτό, οργανώνοντας μια γιορτή-φεστιβάλ σε κάποιο χώρο της Θεσσαλονίκης.
Η επαφή μου με το «Βασίλειο» του Φανταστικού ξεκίνησε με τον πατέρα της φανταστικής λογοτεχνίας, τον Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν. Σταδιακά, άρχισα να διαβάζω βιβλία του και στη συνέχεια η ζωή μου συνδέθηκε άρρηκτα με το έργο του. Αρχικά, έγινα μέλος του Ελληνικού Συλλόγου Φίλων Τόλκιν “The Prancing Pony” το 2015, στον οποίο διατελώ αντιπρόεδρος τα τελευταία 4 χρόνια.
Πριν λίγους μήνες, έκανα την πρώτη μου απόπειρα στο χώρο της μετάφρασης, μεταφράζοντας ένα βιβλίο σχετικά με τον Καθηγητή. Δυστυχώς, δεν μπορώ να πω περισσότερα πάνω σε αυτό, αλλά θα κυκλοφορήσει μέσα στο 2023. Ωστόσο, άρχισα γράφοντας διάφορα άρθρα στο site του Συλλόγου μας (tolkien.gr) και κάποια στιγμή, στο πρώτο συνέδριο του Συλλόγου μας, τον Μάιο του 2017, γνώρισα τη Δήμητρα Φήμη, νυν καθηγήτρια Φανταστικής και Παιδικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης (τότε του Κάρντιφ). Εκεί αρχίζει η ιστορία του βιβλίου με αφορμή το οποίο είμαστε εδώ για να συζητήσουμε σήμερα.
Και μετά τις πρώτες συστάσεις, είσαι εδώ σαν επιμελητής του βιβλίου «Επιδράσεις της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στο έργο του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν» που είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος του. Μίλησέ μας γι αυτό. Πώς σας ήρθε η ιδέα;
Πράγματι! Η ιδέα του βιβλίου γεννήθηκε, όπως ανέφερα παραπάνω, κατά το πρώτο Συμπόσιο του Συλλόγου Φίλων Τόλκιν στην Αθήνα, το 2017. Όμως, οι βάσεις γι’ αυτό είχαν τεθεί νωρίτερα. Διαβάζοντας το έργο του Τόλκιν, είχα παρατηρήσει πως υπήρχανε κάποιες ομοιότητες στο έργο του Καθηγητή με διάφορα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Τότε, αυτό δεν αποτελούσε παρά μία υπόθεση στο μυαλό μου. Παράλληλα, είχα έρθει σε επαφή με τη Δήμητρα Φήμη για κάποια γλωσσολογικά άρθρα πάνω στις γλώσσες του Τόλκιν.
Βέβαια, η σημαντική επαφή έγινε από κοντά, στο Συμπόσιο. Μετά το κλείσιμο του Συμποσίου, ακολούθησε ένα τραπέζι για τα μέλη του Συλλόγου και προς τιμήν των καλεσμένων μας. Τότε, είχα την τύχη, αν και έβαλα κι εγώ το χεράκι μου, να κάτσω απέναντι της. Μιλούσαμε με την ομήγυρη για διάφορα θέματα, αλλά κάποια στιγμή έπεσε στο τραπέζι και το θέμα των επιδράσεων του Τόλκιν από άλλες κουλτούρες και ειδικότερα τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και ακόμα ειδικότερα την αρχαία ελληνική γραμματεία.
Η συζήτηση ήταν πολύ ζωντανή. Κάποια στιγμή, η κ. Φήμη ανέφερε πως θα ήθελε να εντρυφήσει περισσότερο στο θέμα, αλλά χρειαζόταν κάποιον συνεργάτη στην Ελλάδα. Άρπαξα την ευκαιρία και προσφέρθηκα αμέσως. Η συμπεριφορά της ήταν πολύ ενθαρρυντική. Μου ζήτησε να κάνω μία μικρή έρευνα για το αν υπάρχει υλικό και να επικοινωνήσουμε πάλι μέσα στον Αύγουστο, για να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε. Είχα, ήδη, ενθουσιαστεί τόσο με το concept όσο και με τη συνεργασία, που ήδη στα μέσα Ιουλίου ήμουν έτοιμος για το επόμενο βήμα. Τέλη του Ιούλη, χτύπησα την «ηλεκτρονική» πόρτα της κ. Φήμη και είδαμε πως υπήρχε το έδαφος για να προχωρήσουμε. Ακολούθησαν 2 χρόνια σκληρής δουλειάς, Μας επηρέασε και ο COVID πολύ, αλλά τα καταφέραμε.
Από όσο ξέρω όλοι (σχεδόν;) οι μεταφραστές στο βιβλίο είναι μέλη του Συλλόγου Φίλων Τόλκιν Ελλάδος. Φαντάζομαι ήταν χαρά τους να βοηθήσουν; Πώς αγκάλιασε ο Σύλλογος το βιβλίο;
Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Φίλων Τόλκιν, πάντα, αγκαλιάζει κάθε σοβαρή προσπάθεια σχετικά με την ανάδειξη του έργου του Καθηγητή και βοηθάει με όποιο τρόπο μπορεί. Είναι μέρος του έργου που επιτελούμε. Όντως, όλοι οι μεταφραστές είναι είτε μέλη είτε φίλοι του Συλλόγου Τόλκιν. Με μεγάλη μας χαρά, όλες και όλοι, ανεξαιρέτως, αποδέχτηκαν το κάλεσμα για βοήθεια και η συνεισφορά τους ήταν τεράστια. Χωρίς αυτούς δεν θα είχαμε καταφέρει πολλά. Το όλο εγχείρημα πέτυχε χάρη στην καλή συνεργασία και στη ζέση όλων να βοηθήσουν στο πόνημα αυτό. Πηγή για το αποτέλεσμα ήταν η αγάπη όλων μας για το έργο του Τόλκιν.
Και το εξώφυλλο; Θες να μας πεις τους συμβολισμούς;
Το εξώφυλλο ήταν αποτέλεσμα μίας, επίσης, σημαντικής συνεργασίας. Έχει φιλοτεχνηθεί από τον κερκυραίο ζωγράφο και λάτρη του Τόλκιν, Σπύρο Γελέκα. Όταν σχεδιάζαμε το όλο project με την κ. Φήμη αποφασίσαμε πως θέλαμε να στηρίξουμε κάποιον Έλληνα καλλιτέχνη. Εκείνο το διάστημα, ο Σπύρος δούλευε σκληρά πάνω σε έργα σχετικά με τον κόσμο του Τόλκιν και το όραμα του και η αγάπη του για τον τολκινικό κόσμο μας οδήγησε, πολύ εύκολα, στο να τον επιλέξουμε.
Παρεμπιπτόντως, επιστέγασμα της δουλειάς του Σπύρου αποτέλεσε η συμπερίληψη κάποιων έργων του στο επίσημο ημερολόγιο του Τόλκιν για το 2023, από τις μεγαλύτερες αναγνωρίσεις που μπορεί να έχει κάποιος στον καλλιτεχνικό τολκινικό χώρο. Συνεχίζοντας, ο Σπύρος ενθουσιάστηκε με την προοπτική και συμφώνησε στη συνεργασία. Συζητήσαμε ένα απόγευμα διάφορες ιδέες και μιας κι ένα άρθρο έχει να κάνει με τον Μπίλμπο, τον Οδυσσέα και την έννοια του «νόστου» σκεφτήκαμε πως θα ήταν όμορφο να βρεθούν οι δύο ήρωες γύρω από μια φωτιά, όπου θα εξιστορούσαν ο ένας στον άλλον τις περιπέτειες τους. Από κει και πέρα ο Σπύρος ανέλαβε την υλοποίηση και είχε την ιδέα να μπουν πίσω από κάθε ήρωα πλάσματα με τα οποία πολέμησε και δύσκολες στιγμές που βίωσε.
Το τελικό αποτέλεσμα μας χαροποίησε όλους πολύ και είχα τη χαρά να πρωτοπαρουσιάσω το βιβλίο στην Κέρκυρα, τον Δεκέμβρη του 2021, ταυτόχρονα με τα αποκαλυπτήρια του πίνακα του εξωφύλλου στο Δημαρχείο της Κέρκυρας, μετά από πρόσκληση του Σπύρου. Τον ευχαριστώ και από εδώ για το ζήλο και την αγάπη που έδειξε στο πρότζεκτ μας.
Αλήθεια, πώς και πήρατε την απόφαση για την έκδοση;
Όταν ξεκινήσαμε να συζητάμε την ιδέα μας με την Δήμητρα τη Φήμη, δεν είχαμε, εξαρχής, στο νου μας την έκδοση. Ήταν κάτι που προέκυψε στην πορεία, μετά από τη διαπίστωση πως υπήρχε αρκετό υλικό για να κυκλοφορήσει ένας τόμος. Ξεκινήσαμε μία παράλληλη προσπάθεια να εντοπίσουμε πιθανούς εκδοτικούς οίκους που ενδιαφέρονταν για ένα τέτοιο εγχείρημα.
Οι «Εκδόσεις Κέδρος» στάθηκαν, από την αρχή, αρωγός μας και εδώ θα ήθελα να ευχαριστήσω και όλη την ομάδα του Κέδρου για τη στήριξη του πονήματος μας. Συγκεκριμένα, πολλά «Ευχαριστώ» στον κ. Κουμασίδη, την κ. Πορτοκάλογλου, την κ. Δασκαλά και την κ. Πλακονούρη για την άριστη συνεργασία. Παράλληλα, η κ. Φήμη ξεκίνησε να έρχεται σε επαφή με τους εκδοτικούς και τους συγγραφείς που είχανε τα δικαιώματα των άρθρων, καθώς έπρεπε να εξασφαλίσουμε άδεια για όλα τα άρθρα που συμπεριλήφθηκαν στο τόμο.
Τρομερά σημαντική υπήρξε η στήριξη και του κόσμου, καθώς μέρος του κόστους του βιβλίου καλύφθηκε μέσω της πλατφόρμας crowdfunding “Kickstarter”, όπου πολλά μέλη της τολκινικής κοινότητας, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, συνεισέφεραν οικονομικά στην προσπάθεια μας. Υπήρχαν άνθρωποι που απάντησαν στο κάλεσμα μας από την Αμερική, την Αυστραλία, την Ελβετία και άλλα μέρη του κόσμου. Το βιβλίο μας ήταν αποτέλεσμα συνεισφοράς πολλών ανθρώπων κι αυτό αποτελεί μεγάλη χαρά για μένα.
Με το κοινό τι γίνεται; Μετά από ένα χρόνο τι λένε γι αυτό;
Το βιβλίο πήγε πολύ καλά την πρώτη χρονιά της κυκλοφορίας του. Οι παρουσιάσεις σε Κέρκυρα, Αθήνα και Κρήτη βοήθησαν πολύ στην ενημέρωση του κόσμου. Από τις κριτικές που έχουμε λάβει καταλάβαμε πόσο έλειπε ένα τέτοιο βιβλίο από την τολκινική και ελληνική βιβλιογραφία και ειδικότερα την ακαδημαϊκή. Εκτός από το βιβλίο της κ. Τσιρέλη «Δέντρα και Δάση της Μέσης-γης», δεν υπήρχε κάποια ανάλογη ακαδημαϊκού ύφους προσπάθεια, αλλά στην ίδια κατεύθυνση υπήρχαν τα βιβλία του Μηνά Τσουλή για τη γλώσσα των υψηλών ξωτικών “Quenya” και κάποια έργα του Μανώλη Παρούση και του αγαπητού μου Θωμά Μαστακούρη, που έχει προσφέρει τα μέγιστα στον ελληνικό τολκινικό χώρο και όχι μόνο. Η μόνη παρατήρηση που έχω ακούσει, και την καταλαβαίνω απόλυτα, είναι πως κάποια από τα άρθρα είναι, κάπως, δύσπεπτα, αλλά είναι κάτι λογικό, κατά τη γνώμη μου, δεδομένου του ακαδημαϊκού λόγου και ύφους.
Θεωρείς ότι είναι δύσκολο στο διάβασμα (μια και μιλάμε για ένα ακαδημαϊκό βιβλίο); Πιστεύεις πως στοχεύει μόνο σε πανεπιστημιακούς κύκλους ή μπορεί να το διαβάσει και ένας απλός αναγνώστης του Καθηγητή;
Αδιαμφισβήτητα, είναι ένα απαιτητικό βιβλίο. Εξ αρχής, ο στόχος του βιβλίου μας ήταν διττός. Πρώτα, θέλαμε να δημιουργήσουμε «κίνηση» στο ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο, καθώς οι αναφορές στον Τόλκιν και το έργο του ήταν ελάχιστες. Θεωρώ πως η προσπάθεια μας ήταν εφαλτήριο για πολλούς ανθρώπους της ακαδημίας να ασχοληθούν με το έργο του Καθηγητή. Μεταπτυχιακές εργασίες, ακαδημαϊκές έρευνες και νέα βιβλία βρίσκονται στα σκαριά και χαίρομαι, γιατί πιστεύω πως η προσπάθεια μας είναι πρωτοπόρα και βοήθησε στην κινητοποίηση αυτή. Σκοπός είναι να δημιουργηθεί ένα ρεύμα ανάδειξης και μελέτης του Άγγλου συγγραφέα.
Δεύτερον, θέλαμε να δώσουμε την ευκαιρία και στον αναγνώστη, χωρίς φιλολογικό ακαδημαϊκό υπόβαθρο, να γνωρίσει σε μεγαλύτερο βάθος τον Τόλκιν και να γνωρίσει τι σημαίνει “Τolkien Studies”, αντικείμενο που μελετάται στη Μεγάλη Βρετανία, τις Η.Π.Α. και αλλού. Εκτός από τους συγγραφείς των άρθρων του τόμου μας, άξιοι αναφοράς (ενδεικτικά) είναι οι Verlyn Flieger, Tom Shippey και Thomas Honegger.
Χρειάζεται μια εις βάθος γνώση των Αρχαίων Ελληνικών κειμένων, ή κάποιος μπορεί να ακολουθήσει την ροή και χωρίς αυτές τις βάσεις;
Γνώση σε βάθος δεν χρειάζεται, καθώς τα περισσότερα άρθρα αναφέρονται σε γνωστά κείμενα της αρχαιότητας, όπως τα ομηρικά έπη, με τα οποία έχουμε μία επαφή μέσω του σχολείου. Βέβαια, όσο περισσότερα ξέρει κανείς σχετικά με την αρχαία ελληνική γραμματεία, τόσο περισσότερο θα βοηθηθεί στο να καταλάβει σε βάθος τους παραλληλισμούς που παρουσιάζονται.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
* Ο Χρήστος Κεσκίνης γεννήθηκε, σπούδασε και εργάζεται στην Θεσσαλονίκη περίπου 11 αιώνες μετά την εποχή που θα ήθελε. Είναι συγγραφέας ηρωϊκης φαντασίας και έχει γράψει δύο βιβλία, το “Bilfrost: The Path of Warrior” και “Beer-O-Quest” Διατελεί μέλος του Συλλόγου Φίλων του Epic Metal, Excalibur, του Συλλόγου Φίλων Tolkien Ελλάδος The Prancing Pony και του Φεστιβάλ Fantasmagoria
Πηγή: https://avalonofthearts.gr/dimitris-kolovos-me-tis-epidraseis-tis-arxaias/