Σε όλη την καταγεγραμμένη ιστορία, εντοπίζουμε μοτίβα ανθρώπινης συμπεριφοράς που υπερβαίνουν την κουλτούρα και τον χρόνο, δείχνοντας ορισμένα οικουμενικά χαρακτηριστικά που ανήκουν σε εμάς ως βιολογικό είδος.
Κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι θετικά –παραδείγματος χάριν, η ικανότητά μας να συνεργαζόμαστε μεταξύ μας ως ομάδα–, ενώ κάποια είναι αρνητικά και μπορεί να αποδειχθούν καταστροφικά. Οι περισσότεροι έχουμε αυτά τα αρνητικά χαρακτηριστικά –τον Φθόνο, τον Κομφορμισμό, την Ακαμψία, την Εγωπάθεια, την Οκνηρία, την Επιπολαιότητα και την Παθητική Επιθετικότητα– σε σχετικά μικρές δόσεις. Αλλά σε περιβάλλον ομάδας, αναπόφευκτα θα υπάρχουν άνθρωποι που θα έχουν μία ή περισσότερες από αυτές τις ιδιότητες σε τόσο υψηλό βαθμό, ώστε μπορούν να γίνουν πολύ καταστροφικοί. Θα ονομάσουμε αυτές τις αρνητικές ιδιότητες Εφτά Θανάσιμες Πραγματικότητες.
Το πρόβλημα για εμάς είναι ότι στους ανθρώπους δεν αρέσει να επιδεικνύουν δημοσίως αυτά τα χαρακτηριστικά επειδή θεωρούνται άσχημα και ανεπιθύμητα. Τείνουν να τα παραλλάσσουν και τελικά αποκαλύπτουν την πραγματικότητά τους μέσω κάποια πράξης που μας πλήττει σε ευαίσθητο σημείο και μας προκαλεί ζημιά. Μέσα στην έκπληξή μας, τείνουμε να αντιδρούμε συναισθηματικά, επιδεινώνοντας τη ζημιά, την επίδραση της οποίας μπορεί να υφιστάμεθα για όλη μας τη ζωή. Μέσω μελέτης και παρατηρήσεων, πρέπει να καταλάβουμε τη φύση των Εφτά Θανάσιμων Πραγματικοτήτων, έτσι ώστε να μπορούμε να εντοπίσουμε την παρουσία τους και να μην τις ενεργοποιούμε.
Φθόνος: Είναι στη φύση μας να συγκρίνουμε συνεχώς τον εαυτό μας με άλλους – από πλευράς χρημάτων, εμφάνισης, μοντέρνου στιλ, νοημοσύνης, δημοτικότητας ή πολλών άλλων κατηγοριών. Αν ταραχτούμε επειδή κάποιος που ξέρουμε είναι πιο πετυχημένος από εμάς, φυσικά θα νιώσουμε κάποιο φθόνο, αλλά συχνά θα βρούμε τρόπο να τον ελαχιστοποιήσουμε επειδή είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα. Λέμε μέσα μας ότι η επιτυχία του άλλου είναι θέμα τύχης ή συνέβη λόγω των διασυνδέσεών του ή ότι δεν θα διαρκέσει. Αλλά κάποιοι άνθρωποι αυτό το νιώθουν πιο βαθιά, συνήθως εξαιτίας του επιπέδου των ανασφαλειών τους. Βράζοντας από φθόνο, ο μόνος τρόπος για να τον εκτονώσουν είναι παρεμποδίζοντας ή σαμποτάροντας το άτομο που προκάλεσε το συναίσθημα. Αν επιλέξουν μια τέτοια ενέργεια, δεν θα πουν ποτέ ότι το κάνουν εξαιτίας του φθόνου, αλλά θα βρουν κάποια άλλη πρόφαση, πιο αποδεκτή κοινωνικά. Συχνά δεν παραδέχονται τον φθόνο τους ούτε στον εαυτό τους. Αυτό τον καθιστά μια ιδιότητα που είναι πολύ δύσκολο να την αναγνωρίσουμε στους ανθρώπους. Υπάρχουν όμως κάποιες ενδείξεις τις οποίες μπορείτε να ψάξετε. Οι άνθρωποι που σας εγκωμιάζουν υπέρμετρα ή που γίνονται υπερβολικά φιλικοί στα πρώτα στάδια της γνωριμίας σας συχνά είναι ζηλόφθονοι και σας πλησιάζουν με σκοπό να σας βλάψουν. Πρέπει να είστε επιφυλακτικοί απέναντι σε μια τέτοια συμπεριφορά. Επίσης, αν εντοπίσετε ασυνήθιστα επίπεδα ανασφάλειας σε ένα άτομο, σίγουρα θα έχει μεγαλύτερη ροπή προς τον φθόνο.
Κομφορμισμός: Όταν οι άνθρωποι σχηματίζουν ομάδες οποιουδήποτε είδους, αναπόφευκτα αναπτύσσεται μια οργανωτική νοοτροπία. Παρόλο που τα μέλη της ομάδας μπορεί να διακηρύσσουν πως είναι ανεκτικοί και τιμούν τις διαφορές των ανθρώπων, η πραγματικότητα είναι πως οι άνθρωποι που είναι έκδηλα διαφορετικοί τους κάνουν να νιώθουν αμηχανία και ανασφάλεια, καθώς αμφισβητούν τις αξίες της κυρίαρχης κουλτούρας. Αυτή η κουλτούρα θα έχει άγραφα πρότυπα ορθότητας που θα αλλάζουν με τους καιρούς στους οποίους ζούμε.
Γενικά, όμως, το πνεύμα της ορθότητας λειτουργεί πιο βαθιά. Καθώς τα μέλη συχνά θα συμμορφώνονται με το πνεύμα του επικεφαλής, θα μοιράζονται τις ίδιες αξίες για την ηθική ή τα πολιτικά. Μπορείτε να αντιληφθείτε το πνεύμα της ομάδας παρατηρώντας πόσο οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να επιδεικνύουν ορισμένες απόψεις ή ιδέες οι οποίες συμμορφώνονται με τα πρότυπα. Πάντα θα υπάρχουν κάποιοι λίγοι μέσα στην ομάδα που θα είναι οι επιτηρητές της ορθότητας και που μπορεί να γίνουν αρκετά επικίνδυνοι.
Ακαμψία: Ο κόσμος γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκος από πολλές απόψεις, και όποτε εμείς οι άνθρωποι αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση που μοιάζει πολύπλοκη, η ανταπόκρισή μας είναι να καταφύγουμε σε ένα είδος τεχνητής απλότητας, να δημιουργήσουμε συνήθειες και ρουτίνες που μας δίνουν μια αίσθηση ελέγχου. Προτιμούμε αυτό που είναι γνώριμο –ιδέες, πρόσωπα, διαδικασίες–, επειδή αυτό μας παρηγορεί. Αυτό εκτείνεται και ευρύτερα σε μια ομάδα. Οι άνθρωποι ακολουθούν διαδικασίες χωρίς πραγματικά να ξέρουν το γιατί, απλώς επειδή αυτές οι διαδικασίες ίσως λειτουργούσαν στο παρελθόν, και παίρνουν εξαιρετικά αμυντική στάση όταν αμφισβητεί κανείς τις πράξεις τους. Βρίσκουν μια ορισμένη ιδέα και αγκιστρώνονται από αυτή, έστω κι αν έχει αποδειχθεί επανειλημμένως πως είναι λανθασμένη. Δείτε την ιστορία της επιστήμης: όποτε εισάγεται μια καινούρια ιδέα ή ένας τρόπος για να βλέπει κανείς τον κόσμο, παρ’ όλες τις αποδείξεις, εκείνοι που είναι οχυρωμένοι στους παλιούς τρόπους θα πολεμήσουν μέχρι θανάτου για να τους διατηρήσουν. Συχνά είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση, ειδικά καθώς γερνάμε, να εξετάζουμε εναλλακτικούς τρόπους για να σκεφτόμαστε ή να κάνουμε πράγματα.
Εγωπάθεια: Στο εργασιακό περιβάλλον, σχεδόν αναπόφευκτα σκεφτόμαστε πρώτα απ’ όλα τον εαυτό μας. Ο κόσμος είναι ένα σκληρό και ανταγωνιστικό μέρος και πρέπει να κοιτάμε το συμφέρον μας. Ακόμα κι όταν ενεργούμε για το κοινό καλό, συχνά έχουμε ως υποσυνείδητο κίνητρο την επιθυμία να μας συμπαθήσουν οι άλλοι και να βελτιώσουμε έτσι την εικόνα μας. Δεν είναι ντροπή αυτό. Αλλά επειδή η εγωπάθειά μας δεν μας κάνει να νιώθουμε ή να φαινόμαστε υψηλόφρονες, πολλοί άνθρωποι βάζουν τα δυνατά τους για να κρύψουν την ιδιοτέλειά τους. Συχνά εκείνοι που είναι οι πιο εγωιστές προσδίδουν στις πράξεις τους μια αύρα ηθικής ή αγιότητας ή παριστάνουν ότι υποστηρίζουν τους σωστούς στόχους. Έχοντας παραπλανηθεί από την επιφάνεια των πραγμάτων, όταν έρθει η ώρα να ζητήσετε βοήθεια από αυτούς τους ανθρώπους, συχνά θα επικαλεστείτε την αίσθηση ευγνωμοσύνης τους, τη φαινομενικά φιλάνθρωπη φύση τους ή τα φιλικά συναισθήματά τους. Τότε θα μπερδευτείτε και θα απογοητευτείτε όταν αρνηθούν ευγενικά να σας βοηθήσουν ή θα το αναβάλλουν τόσο πολύ που θα τα παρατήσετε. Φυσικά, δεν θα αποκαλύψουν ποτέ τον πραγματικό λόγο της συμπεριφοράς τους – ότι απ’ αυτό που ζητάτε δεν έχουν να κερδίσουν τίποτα.
Οκνηρία: Συχνά όλοι θέλουμε να βρούμε τον πιο γρήγορο και εύκολο δρόμο για τους στόχους μας, αλλά γενικά καταφέρνουμε να τιθασεύσουμε την ανυπομονησία μας· καταλαβαίνουμε ότι το να πετύχουμε αυτό που θέλουμε μέσω της σκληρής δουλειάς έχει μια ανώτερη αξία. Για κάποιους ανθρώπους, όμως, αυτή η βαθιά ριζωμένη ροπή προς την οκνηρία είναι υπερβολικά ισχυρή. Αποθαρρημένοι από τη σκέψη ότι ίσως χρειαστούν μήνες ή χρόνια για να φτάσουν κάπου, συνεχώς ψάχνουν για πιο σύντομους δρόμους. Η οκνηρία τους θα πάρει πολλές ύπουλες μορφές. Παραδείγματος χάριν, αν δεν προσέχετε και μιλάτε πολύ, θα κλέψουν τις καλές ιδέες σας και θα τις παρουσιάσουν για δικές τους, γλιτώνοντας από τον πνευματικό μόχθο που χρειάστηκε για να τις συλλάβετε. Θα ορμήσουν στα μισά του πρότζεκτ σας και θα βάλουν πάνω το όνομά τους, κερδίζοντας εν μέρει τα εύσημα για τη δουλειά σας. Θα σας εμπλέξουν σε μια «συνεργασία» στην οποία εσείς θα κάνετε την περισσότερη σκληρή δουλειά, αλλά θα μοιραστούν την ανταμοιβή εξίσου.
Αν κάποιοι θέλουν να κάνετε δουλειά γι’ αυτούς και ύστερα να το πλασάρουν ως καρπό «συνεργασίας», πάντα να αξιολογείτε αν αυτή η δουλειά θα αυξήσει τις δεξιότητές σας και να εξετάζετε το ιστορικό τους για να ζυγίσετε τη δεοντολογία τους. Εν γένει, να είστε επιφυλακτικοί με τους ανθρώπους που θέλουν να συνεργαστούν – συχνά προσπαθούν να βρουν κάποιον να του φορτώσουν την περισσότερη δουλειά.
Επιπολαιότητα: Μας αρέσει να τα παραφουσκώνουμε για το πόσο οι αποφάσεις μας βασίζονται σε ορθολογικά κριτήρια, αλλά η αλήθεια είναι ότι κυρίως μας κυβερνούν τα συναισθήματά μας, τα οποία χρωματίζουν συνεχώς τις αντιλήψεις μας. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι γύρω σας, που συνεχώς επηρεάζονται από τα συναισθήματά τους, αλλάζουν γνώμη κάθε μέρα ή κάθε ώρα, ανάλογα με τη διάθεσή τους. Δεν πρέπει να υποθέτετε ποτέ ότι αυτό που λένε ή κάνουν οι άνθρωποι σε μια συγκεκριμένη στιγμή είναι δήλωση των μόνιμων επιθυμιών τους. Χθες ήταν ερωτευμένοι με την ιδέα σας· σήμερα είναι χλιαροί. Αυτό θα σας μπερδέψει, κι αν δεν προσέξετε, θα σπαταλήσετε πολύτιμο πνευματικό χώρο προσπαθώντας να ξεδιαλύνετε τα πραγματικά συναισθήματά τους, τη διάθεση τους εκείνης της στιγμής, τα άστατα κίνητρά τους.
Καλύτερα να τηρείτε απόσταση και έναν βαθμό αποστασιοποίησης από τα μεταβαλλόμενα συναισθήματα των άλλων, έτσι ώστε να μην μπλέξετε σ’ αυτή τη διαδικασία. Προσηλωθείτε στις πράξεις τους, που συνήθως είναι πιο συνεπείς, και όχι στα λόγια τους. Μην παίρνετε τόσο σοβαρά τις υποσχέσεις των ανθρώπων ή τον ζήλο τους όταν θέλουν να βοηθήσουν. Αν ανταποκριθούν, ακόμα καλύτερα, αλλά να είστε προετοιμασμένοι ότι θα αλλάξουν γνώμη, κάτι που συμβαίνει πιο συχνά. Να βασίζεστε στον εαυτό σας
Παθητική Επιθετικότητα: Η ρίζα κάθε παθητικής επιθετικότητας είναι ο ανθρώπινος φόβος της άμεσης αντιπαράθεσης – τα συναισθήματα που μπορεί να διαταράξει μια σύγκρουση και η απώλεια ελέγχου που θα ακολουθήσει. Κι έτσι, εξαιτίας αυτού του φόβου, κάποιοι ψάχνουν για έμμεσους τρόπους να περάσει το δικό τους, κάνοντας τις επιθέσεις τους αρκετά κρυφές, έτσι ώστε να είναι δύσκολο να καταλάβετε τι συμβαίνει, ενώ παράλληλα θα αποκτούν έλεγχο της δυναμικής. Όλοι είμαστε παθητικοί-επιθετικοί μέχρι ενός σημείου. Το να χρονοτριβεί κάποιος σε ένα πρότζεκτ, να έρχεται αργά, να πετάει σχόλια με σκοπό να ταράξει τους άλλους είναι κοινές μορφές παθητικής επιθετικότητας χαμηλού επιπέδου. Όταν έχετε να κάνετε με αυτή τη χαμηλού επιπέδου μορφή της στους άλλους, επισημάνετέ τους τη συμπεριφορά τους και κάντε τους να την αντιληφθούν, κάτι που συχνά φέρνει αποτέλεσμα. Ή, αν είναι πραγματικά ακίνδυνη, απλώς αγνοήστε την. Αλλά υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω που βράζουν από ανασφάλειες, είναι πραγματικοί παθητικοί-επιθετικοί μαχητές και μπορούν κυριολεκτικά να καταστρέψουν τη ζωή σας.
Η καλύτερη άμυνά σας είναι να αναγνωρίζετε αυτά τα είδη ανθρώπου πριν εμπλακείτε σε μάχη και να τα αποφεύγετε σαν να είναι μολυσμένα. Τα πιο προφανή ίχνη προέρχονται από το ιστορικό τους – έχουν μια φήμη, ακούτε ιστορίες για παλιές αψιμαχίες και τα λοιπά. Ρίξτε μια ματιά στους ανθρώπους γύρω τους, όπως τους βοηθούς τους – φέρονται με ασυνήθιστη προσοχή και τρόμο μπροστά τους; Μερικές φορές μπερδεύεστε επειδή υποψιάζεστε σαμποτάζ ή κωλύματα, αλλά σας εμφανίζουν ένα τόσο φιλικό ή καλοκάγαθο εξωτερικό. Απορρίψτε το εξωτερικό και εστιάστε μόνο στις πράξεις τους, κι έτσι θα δείτε πιο καθαρά την εικόνα. Αν υπεκφεύγουν και καθυστερούν τις απαραίτητες ενέργειες για κάτι που είναι σημαντικό για εσάς, ή αν σας κάνουν να νιώθετε ένοχοι και δεν είστε σίγουροι γιατί, ή αν ενεργούν επιζήμια αλλά το κάνουν να φανεί σαν ατύχημα, τότε πιθανότατα δέχεστε παθητικό-επιθετικό πόλεμο.
Έχετε δύο επιλογές: ή βγείτε από τον δρόμο τους και απομακρυνθείτε από κοντά τους ή ανταποδώστε την επίθεση με κάτι εξίσου έμμεσο, στέλνοντας με κάποιο διακριτικό τρόπο το μήνυμα πως αν τα βάλουν μαζί σας θα πληρώσουν το τίμημα. Αυτό συχνά θα τους αποθαρρύνει και θα τους κάνει να βρουν άλλο θύμα. Αποφύγετε πάση θυσία να εμπλακείτε συναισθηματικά στα δράματα και στις μάχες τους. Είναι ειδήμονες στον έλεγχο της δυναμικής, και στο τέλος σχεδόν πάντα θα χάνετε.
*To απόσπασμα είναι από την Υπεροχή του Robert Greene.
Όλοι μπορούμε να ωθήσουμε τον εαυτό μας και τις δεξιότητές μας στο υψηλότερο δυνατό σημείο, φτάνει να έχουμε πάθος και αγάπη για όσα κάνουμε και να ακολουθήσουμε το μονοπάτι της σοφίας που ήδη υπάρχει.
Ο Robert Greene έχει μελετήσει σε βάθος τους νόμους της δύναμης. Τώρα μοιράζεται μαζί μας τη μυστική διαδρομή για να επιτύχουμε την υπεροχή.