Σύμφωνα με πρόσφατη Απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης, πάνω από 615.000 ευρώ θα διατεθούν για δράσεις δημοσιότητας σχετικά με τα 48 πολυκέντρα ανακύκλωσης τεσσάρων ρευμάτων, προϋπολογισμού 17.856.000 ευρώ που θα εγκαταστήσει ο Δήμος Θεσσαλονίκης σε διάφορα σημεία της πόλης με χρηματοδότηση μέσω επενδυτικού δανείου του προγράμματος «Αντώνης Τρίτσης».
Οι δράσεις αυτές, που θα συμπεριλαμβάνονται σε ένα Ολοκληρωμένο Πολυκαναλικό Πρόγραμμα Επικοινωνίας – Ενημέρωσης και Δημοσιότητας (Hollistic Omnchannel Media Plan), θα απευθύνονται σε δημότες και επισκέπτες του Δήμου. Όμως, παρόλο που θα πρέπει να ανταποκρίνονται στις τοπικές ανάγκες ενημέρωσης, περίπου το 19% των κονδυλίων θα κατευθυνθεί σε μέσα εθνικής εμβέλειας, χωρίς να ορίζεται σε ποια ΜΜΕ και με ποια κριτήρια θα κατανεμηθούν. Πιο συγκεκριμένα, οι δράσεις δημοσιότητας θα περιλαμβάνουν το δημιουργικό μακετών και την παραγωγή (εκτυπώσεις, γυρίσματα ηχογραφήσεων, κτλ) με προϋπολογισμό 60.140 € ή 10%, τηλεοπτικές, ραδιοφωνικές και έντυπες διαφημίσεις σε εφημερίδες και περιοδικά εμβέλειας εθνικής (με προϋπολογισμό 111.861,02 € ή 19%) και περιφερειακής (με προϋπολογισμό 205.975,15 € ή 33%), καταχωρήσεις σε ψηφιακά μέσα (με προϋπολογισμό 127.624,68 € ή 21%), υπαίθρια διαφήμιση σε στάσεις λεωφορείων, λεωφορεία, banner δημαρχείου (με προϋπολογισμό 105.429,09 € ή 17%).
«Είναι φανερή η σκοπιμότητα της διοίκησης Ζέρβα να εξασφαλίσει προνομιακή επικοινωνιακή αντιμετώπιση από μηντιακά και επιχειρηματικά κέντρα των Αθηνών. Όλα αυτά αποτελούν βεβαίως την κορυφή του παγόβουνου, καθώς η κύρια πηγή δυσοσμίας βρίσκεται στην ίδια την επιλογή της διοίκησης του Δήμου Θεσσαλονίκης να προωθήσει την ανακύκλωση μέσω των πολυκέντρων, συμπλέοντας με τις κατευθύνσεις της κυβέρνησης της ΝΔ. Η ανταποδοτική ανακύκλωση δεν αποτελεί λύση γιατί δεν πιάνει τους στόχους. Στηρίζουμε την ανακύκλωση στην πηγή και την επανάχρηση αλλά δεν εθελοτυφλούμε μπροστά στις μεθοδεύσεις, ώστε κάποιοι να ωφεληθούν και η ανακύκλωση να αποτύχει, για να οδηγηθούμε στην καύση», δηλώνει ο Δημοτικός Σύμβουλος της «Οικολογίας-Αλληλεγγύης», Μιχάλης Τρεμόπουλος.
Ο διαγωνισμός για την προμήθεια, εγκατάσταση και λειτουργία των 48 πολυκέντρων ανακύκλωσης, με τιμή μονάδας 372.000 € με ΦΠΑ, έχει ήδη ολοκληρωθεί και αναμένεται η υπογραφή της σχετικής συμφωνίας-πλαισίου, η διάρκεια της οποίας ορίζεται στους 18 μήνες, με δυνατότητα παράτασης 9 μηνών. Το κάθε πολυκέντρο ανακύκλωσης θα χρησιμοποιείται για τη συλλογή και ανακύκλωση τεσσάρων ρευμάτων: μεταλλικών υλικών (με συμπίεση), πλαστικών υλικών (με συμπίεση), γυάλινων υλικών (με θρυμματισμό) και χάρτινων υλικών (άνευ περαιτέρω επεξεργασίας). Ο ανακυκλωτής-δημότης θα επιβραβεύεται μέσω συστήματος επιβράβευσης, τα τεχνικά χαρακτηριστικά του οποίου θα καθορισθούν αναλυτικά από την εταιρεία που θα αναλάβει τη λειτουργία και τη συντήρηση των πολυκέντρων για τουλάχιστον 4 έτη μετά την τοποθέτησή τους.
Τα ζητήματα που προκύπτουν από τη συγκεκριμένη επιλογή της διοίκησης του Δήμου Θεσσαλονίκης να προχωρήσει στην εγκατάσταση πολυκέντρων ανακύκλωσης είναι πολλά:
· Η χρηματοδότηση αγοράς εξοπλισμού διαλογής στην πηγή, όπως προβλέπεται από το θεσμικό πλαίσιο της χώρας, πρέπει να βαρύνει τα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης συσκευασιών (ΣΣΕΔ) και όχι δημόσιους ή ευρωπαϊκούς πόρους, όπως το πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης». Και η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού αποτελούν επίσης αντικείμενο των προγραμμάτων διευρυμένης ευθύνης παραγωγού και άρα τα ΣΣΕΔ οφείλουν κατά προτεραιότητα να οργανώνουν και να χρηματοδοτούν τέτοιες δράσεις και όχι η Πολιτεία.
· Ήδη από το 2021, με σχετική επιστολή τους τρεις περιβαλλοντικές οργανώσεις (WWF, Greenpeace και Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης) αποχώρησαν από το ΔΣ του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), του φορέα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας που ελέγχει τις εταιρείες ανακύκλωσης. Αιτία της παραίτησης ήταν η έγκριση του νέου επιχειρησιακού σχεδίου του ΣΣΕΔ «Ανταποδοτική Ανακύκλωση» από την πλειοψηφία του ΔΣ του ΕΟΑΝ, παρά το γεγονός ότι η εισήγηση της αρμόδιας διεύθυνσης εναλλακτικής διαχείρισης του ΕΟΑΝ ήταν απολύτως αρνητική. Το ΣΣΕΔ της εταιρείας «Ανταποδοτική Ανακύκλωση ΑΕ», που έχει τα λεγόμενα «Σπιτάκια Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης – ΣΑΑ», ουσιαστικά αδυνατούσε να πετύχει τους προβλεπόμενους στόχους ανακύκλωσης, δεν διέθετε βιώσιμους οικονομικούς δείκτες και λάμβανε υπέρογκες εισφορές σε σχέση με τις πραγματικές επιδόσεις συλλογής από τα ΣΑΑ.
· Τι θα συμβεί με τη συνεργασία του Δήμου Θεσσαλονίκης με το ΣΣΕΔ της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ), που διαθέτει τους γνωστούς μπλε κάδους και τους μπλε κώδωνες; Θα εγκαταλειφθεί; Ήδη η ανακύκλωση έχει απαξιωθεί, οι συμβάσεις με την ΕΕΑΑ λήγουν και απαιτείται επαναδιαπραγμάτευση ενώ σύμφωνα με την ΠΕΔΚΜ δεν παραδίδονται στους Δήμους ούτε απορριμματοφόρα ούτε μπλε κάδοι με βάση τις υποχρεώσεις της ΕΕΑΑ.
· Ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά του συστήματος επιβράβευσης του καταναλωτή και από ποιους πόρους θα χρηματοδοτείται; Τα σπιτάκια ανακύκλωσης της Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης ΑΕ προσφέρουν 1 € για κάθε 33 συσκευασίες που ανακυκλώνονται ή 0,03 € ανά συσκευασία. Π.χ. για ένα μπουκαλάκι νερού PET με μέσο βάρος τα 20 gr, το ανταποδοτικό όφελος προς τον καταναλωτή θα είναι 1.500 €/tn τη στιγμή που η μέση τιμή πώλησης της ανακυκλώσιμης πλαστικής συσκευασίας PET είναι της τάξης των 250 €/tn ή 0,005 € ανά συσκευασία ή 0,165 € ανά 33 συσκευασίες. Από που θα χρηματοδοτείται αυτή η διαφορά των 1.250 €/tn;
· Τέλος, ποιος θα καλύψει το κόστος του Δήμου για τη συλλογή – μεταφορά και τη συντήρηση καλής λειτουργίας των 48 ΣΑΑ; Με βάση τον νόμο 4819/2021, θα πρέπει να καλύπτεται από τα ΣΣΕΔ των συσκευασιών της χώρας.
Από ότι φαίνεται, το σύστημα της ανταποδοτικής ανακύκλωσης είναι προδιαγεγραμμένο να αποτύχει οικονομικά, τόσο ως προς τη χρηματοδότηση της ανταποδοτικότητας, όσο και στην κάλυψη των λειτουργικών εξόδων των 48 ΣΑΑ (μεγάλες απαιτήσεις σε συντήρηση μηχανικών μερών και ηλεκτρονικών συστημάτων, παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, βανδαλισμοί, αντικατάσταση του πολύ ακριβού εξοπλισμού κ.α.).
Είναι επιτακτική η ανάγκη:
α) να αξιολογηθούν τα υπάρχοντα συστήματα ΣΣΕΔ (ΕΕΑΑ & ΑΑ) ως προς την απόδοσή τους και την οικονομικότητά τους,
β) να εφαρμοστούν και άλλα συστήματα αποκομιδής, όπως Πόρτα – Πόρτα Συλλογή,
γ) να αλλάξει με γρήγορους ρυθμούς ο τρόπος χρέωσης των δημοτικών τελών στους δήμους με εφαρμογή σχημάτων «Πληρώνω Όσο Πετάω», που θα προσφέρουν οικονομικό κίνητρο στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις για τη μείωση του όγκου των αποβλήτων τους και την ενίσχυση της ανακύκλωσης,
δ) Να οργανωθεί η εφαρμογή της εγγυοδοσίας για συσκευασίες ποτών, αναψυκτικών και ροφημάτων από πλαστικό, αλουμίνιο και γυαλί που, ενώ θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει αρχές του 2023, παρατάθηκε η εφαρμογή του για 1/7/2023 σύμφωνα με τη νομοθεσία (ν. 4964/2022, άρθρο 179),
ε) Να επικαιροποιήσουν τα επιχειρησιακά τους σχέδια τα υπάρχοντα ΣΣΕΔ (ΕΕΑΑ & ΑΑ) και να τα ξαναϋποβάλλουν για αξιολόγηση στον ΕΟΑΝ,
στ) Σε συνεργασία και με άλλους εμπλεκόμενους και ενδιαφερόμενους φορείς να σχεδιαστούν και πολλές άλλες πολιτικές και δράσεις για την πραγματική ανάπτυξη της ανακύκλωσης στην Ελλάδα, που βρίσκεται στάσιμη τα τελευταία έτη.
