Με τίτλο “Η κρίση στην ανατολική Μεσόγειο είναι πιθανό να προκαλέσει έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας”, άρθρο του Αλέξανδρου Καζαμία, καθηγητή πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Coventry, δημοσιεύεται στο Open Democracy (*1).
Eκτιμά ότι η ένταση στην ανατολική Μεσόγειο δεν είναι μια διμερής διαμάχη αλλά μέρος μιας ευρύτερης διεθνούς αντιπαράθεσης και υποστηρίζει ότι θα πρέπει να επιβληθεί αναστολή ερευνών για φυσικό αέριο και πετρέλαιο στην περιοχή.
Όπως επισημαίνεται, από το 2013 Ελλάδα και Τουρκία έχουν εμπλακεί σε μια διεθνή κρίση που απειλεί να μετατρέψει τις παλιές διαφορές τους σε πόλεμο δια αντιπροσώπων. Αιτία αυτής της κρίσης είναι το χάσμα μεταξύ της Δύσης και του τούρκου προέδρου Erdogan, του οποίου η ατζέντα στη Μέση Ανατολή ενοχλεί έντονα τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, το Ισραήλ και πολλά αραβικά κράτη.
Ο Erdogan έχει επεκτείνει την κυριαρχία του στην περιοχή – μεταξύ άλλων- επεμβαίνοντας στη Συρία και τη Λιβύη και οικοδομώντας στρατηγική συμμαχία με τη Ρωσία μετά το 2016. Η τρέχουσα ελληνοτουρκική διαμάχη είναι στενά συνδεδεμένη με αυτό το νέο περιφερειακό πλαίσιο.
- Συνδέεται ιδίως με την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού EastMed, μέσω του οποίου θα εξάγεται ισραηλινό φυσικό αέριο προς την Ευρώπη, σε ανταγωνισμό με τη Ρωσία. Το 2013, Ουάσινγκτον και Τελ Αβίβ εγκατέλειψαν την Τουρκία ως προτεινόμενη χώρα διέλευσης και επέλεξαν τη διέλευση μέσω Κύπρου και Ελλάδας. Έκτοτε οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας έχουν επιδεινωθεί.
Ως αντιπολίτευση ο ΣΥΡΙΖΑ υπό τον Αλέξη Τσίπρα είχε καταδικάσει τη συμφωνία αυτή, διότι αγνοούσε τους Παλαιστίνιους και εξέθετε την ελληνική ασφάλεια στις τουρκικές αντιδράσεις. Ωστόσο, όταν έγινε κυβέρνηση ο Τσίπρας επιδίωξε στενές σχέσεις με τον Netanyahu, τον Trump και τη Σαουδική Αραβία και παρουσίασε τον αγωγό ως «πηγή σταθερότητας» στην περιοχή.
Ο συντάκτης υποστηρίζει ότι ο αγωγός EastMed είναι μεγάλη πηγή περιφερειακής αστάθειας, καθώς περνά μέσω των ΑΟΖ Κύπρου και Ελλάδας, χωρίς να έχουν αυτές οριστεί με συνθήκες έναντι των γνωστών, παράνομων αξιώσεων της Τουρκίας. Ένας άλλος αποσταθεροποιητικός παράγοντας είναι η αντιφατική πολιτική της ΕΕ, ιδίως η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό το 2016.
Για να κατευνάσει τις ρατσιστικές απόψεις στην Ευρώπη, αυτή η νομικά αμφιλεγόμενη συμφωνία έδωσε στον Erdogan τον έλεγχο 3,5 εκατομμυρίων σύρων προσφύγων, τους οποίους μπορεί να στέλνει στην Ελλάδα χωρίς προειδοποίηση, προκαλώντας προσφυγική κρίση. Τον περασμένο Φεβρουάριο έδωσε μια πρόγευση του τι μπορεί να κάνει, όταν προώθησε χιλιάδες πρόσφυγες στα βόρεια σύνορα με την Ελλάδα, ώστε να ικανοποιηθούν τα αιτήματά του στο Ιντλίμπ.
Όπως σημειώνεται, η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, τόσο πριν τον Erdogan όσο και κατά τη διακυβέρνησή του έχει δείξει λίγο σεβασμό στο διεθνές δίκαιο. Ένδειξη αυτού αποτελεί και το πρόσφατο άνοιγμα των Βαρωσίων. Ως προς την παράβλεψη της διεθνούς νομιμότητας ο Erdogan ακολουθεί μια προσέγγιση που είχε ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες από τους κοσμικούς προκατόχους του, ενώ πολλές από τις θέσεις του, ιδίως όσον αφορά τη χάραξη των θαλάσσιων ζωνών, βρίσκουν σύμφωνη την τουρκική αντιπολίτευση. Η διαφορά τους βρίσκεται κυρίως στον τρόπο εφαρμογής αυτής της αυθαίρετης προσέγγισης.
Το στρατηγικό δίλημμα της Δύσης είναι το εξής: να συνεχίσει την πολιτική απομόνωσης της Τουρκίας ή να αρχίσει να συνεργάζεται και πάλι με τον Erdogan; Ο γάλλος πρόεδρος Macron, που πούλησε πρόσφατα 18 Rafale στην «οικονομικά χρεοκοπημένη ελληνική κυβέρνηση» διατηρεί μια «ανερυθρίαστα οριενταλιστική, αντι-ισλαμική ρητορική» και ζητούσε την επιβολή ευρωπαϊκών κυρώσεων πριν τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στις αρχές Οκτωβρίου. Άλλες φωνές, ωστόσο, προτρέπουν σταθερά την Τουρκία και την Ελλάδα να προβούν σε διμερείς συνομιλίες, αν και χωρίς μεγάλη επιτυχία.
Ο συντάκτης εκτιμά ότι, αν και η επανέναρξη της διμερούς διπλωματίας θα ήταν ένα συνετό βήμα, οι συνομιλίες αυτές μπορεί εύκολα να καταρρεύσουν. Καθώς η ελληνοτουρκική διαμάχη δεν είναι πλέον διμερής, Αθήνα και Άγκυρα δεν μπορούν από μόνες τους να κάνουν τις συνομιλίες να πετύχουν.
Οι σύμμαχοι της Ελλάδας στις δυο πλευρές του Ατλαντικού θα χρειαστεί να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για έναν επιτυχημένο διάλογο.
- Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να επιβάλουν άμεσα αναστολή των ερευνών για φυσικό αέριο και πετρέλαιο στην ανατολική Μεσόγειο, να μιλήσουν με μια φωνή αντί να πωλούν όπλα στις αντιμαχόμενες πλευρές και να δημιουργήσουν έναν οδικό χάρτη ώστε Ελλάδα και Τουρκία να προσφύγουν από κοινού στο Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας για τον προσδιορισμό της υφαλοκρηπίδας τους και των ΑΟΖ.
«Οτιδήποτε λιγότερο θα μας οδηγήσει πίσω στα πρόθυρα του πολέμου», καταλήγει το δημοσίευμα.
*1 Το Open Democracy είναι ανεξάρτητο ΜΜΕ με έμφαση στην ανάλυση κοινωνικών και πολιτικών θεμάτων, με στόχο – όπως το ίδιο δηλώνει- την εκπαίδευση των πολιτών, ώστε να ασκούν κριτική στην εξουσία, και την ενθάρρυνση του δημοκρατικού διαλόγου ανά τον κόσμο.
ΠΗΓΗ: Open Democracy
