Στην Αμερική βρέθηκα για τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στις αρχές της δεκαετίας
του 1990. Λίγα χρόνια πριν είχε διαλυθεί η Σοβιετική Ένωση, ο Μπιλ Κλίντον μόλις
είχε εκλεγεί και ξεκίναγε τη θητεία του, η οικονομία πήγαινε περίφημα και η ίδια η
χώρα απολάμβανε τις δάφνες της νίκης του ψυχρού πολέμου και διαμόρφωνε σιγά
σιγά το νέο κόσμο της παγκοσμιοποίησης και της υψηλής τεχνολογίας στα μέτρα
της.
Στη Βοστώνη συνέρρεαν φοιτητές απ όλο τον κόσμο. Οι Κινέζοι φοιτητές, τότε μας
έκαναν εντύπωση, ατέλειωτες ώρες στις βιβλιοθήκες, με σκοπό να γυρίσουν στην
πατρίδα τους να την κάνουν ισχυρή (όπως και έγινε). Οι Τούρκοι γείτονές μας
έστελναν τα παιδιά της ελίτ αλλά και ταλαντούχα παιδιά με υποτροφίες να
σπουδάσουν και να φτιάξουν κι εκείνοι τη χώρα τους (όπως και έγινε). Στο τμήμα
διεθνών σχέσεων, είχα συμφοιτές, από χώρες της Ν. Αμερικής, τη Ρωσία, την
Ιαπωνία και την Ευρώπη που όλοι παρακολουθούσαμε την διαμόρφωση του νέου
κόσμου από την μόνη πλέον υπερδύναμη.
Στη Βοστώνη βέβαια πήραμε και μαθήματα αμερικανικής ιστορίας, αφού από εκεί
ξεκίνησε η αμερικανική επανάσταση, (οι πρώτες μάχες έγιναν στο Λέξινγτον, στο
Κόνκορντ, στο Μπάνκερ Χιλι το 1775) ενάντια στην Βρετανική κατοχή. Το κόμμα του
τσαγιού/Tea party αρνούμενο τους δυσβάστακτους φόρους πέταγε από τα πλοία τα
αγγλικά φορτία τσαγιού. Το μονοπάτι της Ελευθερίας/Freedom Trail, το σπίτι του
Φραγκλίνου και οι επαναστατικές ζυμώσεις από το κόμμα των πατριωτών (Patriots)
ενάντια στην αγγλική κατοχή έγιναν εκεί με τον πόθο της ελευθερίας και της
ανεξαρτησίας. Η ομάδα αμερ. ποδοσφαίρου, της Βοστώνης φέρει το όνομά τους
«The Patriots». Στους Αμερικάνους η έννοια της Ελευθερίας (Freedom και Liberty)
είναι πολύ βαθιά ριζωμένη όπως και η ανεξαρτησία (Independence).
Εκεί λοιπόν που η Αμερική (για να επιστρέψουμε στον 21 ο αιώνα) διαμόρφωνε στα
μέτρα της την παγκόσμια κυριαρχία έρχεται η 11 η Σεπτεμβρίου του 2001 και η
επίθεση στους δίδυμους πύργους να μας δείξει ότι δεν ήταν και τόσο άτρωτη
τελικά. Ακολούθησαν οι αιματηροί πόλεμοι και πολυέξοδοι στο Αφγανιστάν και τη
Μ. Ανατολή, που στο τέλος μάλλον, έγιναν μπούμπεραγκ για τις ΗΠΑ. Η οικονομική
κρίση του 2008 με τη Λήμαν Μπράδερς ταρακούνησε το σύστημα και ακολούθησε
μια ήρεμη σχετικά οκταετία Ομπάμα για να ακολουθήσει η τετραετία Τραμπ. Μόνο
που ο κόσμος δεν είναι ο ίδιος πλέον και η Αμερική δεν είναι ίδια.
Το αμερικάνικο όνειρο της μοναδικότητας και της παγκόσμιας κυριαρχίας δεν
υπάρχει πλέον και μια νέα ιστορική φάση ανοίγεται για τις ΗΠΑ με συνέπειες
φυσικά για όλο τον πλανήτη.
Σοκαρισμένος όλος ο πλανήτης δεν μπορούσε να πιστέψει αυτά που έβλεπε στα
μάτια του με τις εικόνες που έρχονταν κατευθείαν από την καρδιά της αμερικανικής
δημοκρατίας το Κογκρέσο στην Ουάσιγκτον το βράδυ των Θεοφανείων. Μια άλλη
Αμερική ξημερώνει σε κατάσταση σοκ, βαθιά διχασμένη και πολωμένη που
καλείται να «μαζέψει τα κομμάτια της», να τα ενώσει (αν τα καταφέρει) και να
πορευθεί.
Στις τελευταίες εκλογές η Αμερική αναμετρήθηκε με τον διχασμένο εαυτό της. Για
τον πολύ κόσμο, κυρίως στο εξωτερικό, δεν μπορούμε να αντιληφθούμε τις
ανισότητες που επικρατούν σε οικονομικό, φυλετικό, ταξικό, κοινωνικό,
πολιτισμικό, θρησκευτικό και μορφωτικό επίπεδο. Οι διαφορές είναι και
γεωγραφικές αφού υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ αγροτικών και αστικών
περιοχών, μεγάλων πόλεων και μικρών κοινοτήτων. Σε πολιτικό επίπεδο έχουμε μια
πρωτοφανή σύγκρουση, μοναδική στην ιστορία, εν ενεργεία προέδρου με το
νομοθετικό σώμα και αποκορύφωμα την εισβολή οπαδών του στο Κογκρέσσο και
την άρνηση της ήττας του. Η επόμενη μέρα βρίσκει την Αμερική βαθιά πληγωμένη
και θα πρέπει ο νέος πρόεδρος και η Βουλή με τη Γερουσία ( που ελέγχονται όλα
από τους Δημοκρατικούς) να ενώσουν τη χώρα. Ευθύνη μεγάλη θα έχουν και για
την πορεία της Αμερικής τα συστημικά ΜΜΕ, οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, και
οι μεγάλες εταιρείες. Η διαχείριση της πανδημίας και η οικονομία (με δημόσιο
χρέος 28 τρις δολ!!) θα καθορίσουν επίσης τις εσωτερικές εξελίξεις.
Σε διεθνές επίπεδο, ο κόσμος δεν είναι ο ίδιος όπως τον άφησε ο Ομπάμα το 2016
και ο Τράμπ το 2020. Η Κίνα έχει γιγαντωθεί, η Ρωσία δείχνει ισχυρότερη, ενώ η
Ευρώπη πορεύεται χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο και χωρίς σοβαρή γεωπολιτική
επιρροή προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στις άλλες μεγάλες δυνάμεις και
στα συμφέροντα των 27 μελών της.
Στην παγκόσμια ιστορία η ακμή ακολουθείται από την παρακμή, οι μεγάλες
δυνάμεις και αυτοκρατορίες συνήθως πέφτουν από μέσα και όλα κάνουν τον κύκλο
τους. Απομένει να δούμε που θα οδηγήσει η νέα φάση της ιστορίας την Αμερική και
τον κόσμο τον ίδιο. Έχουν έρθει τα πάνω κάτω όπως ήταν ο τίτλος του τραγουδιού «
«The world turned upside down» που έπαιξε η μπάντα όταν παραδόθηκαν οι
Βρετανοί στα στρατεύματα του στρατηγού Ουάσιγκτον, to 1781 στο Γιορκ Τάουν της
Βιρτζίνια, σηματοδοτώντας το τέλος του πολέμου και την ίδρυση του κράτους των
ΗΠΑ.
Γράφει ο Γιάννης Μήτσιος
Πολιτικός Επιστήμων-διεθνολόγος, ΜΑ παν/μιου Northeastern Βοστώνης