Γνωρίζοντας καλύτερα την ιστορία, εμβαθύνοντας στις συνθήκες που τη διαμόρφωσαν και κατανοώντας τους συσχετισμούς των καιρών του παρελθόντος, όχι μόνο μπορούμε να ερμηνεύσουμε τα ιστορικά γεγονότα και τις εξελίξεις που ακολούθησαν, αλλά μπορούμε ασφαλέστερα να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε τη σύγχρονη ιστορία που βιώνουμε σήμερα, καθότι τίποτα δεν προκύπτει με παρθενογένεση, και το παρόν είναι συνέχεια του παρελθόντος, με ελάχιστες παραλλαγές της ταυτότητας των πρωταγωνιστών, προσώπων ή κρατών-εθνών.
Κι αυτό επιβεβαιώθηκε χθες με την πλήρη, απλή στη μορφή της και ουσιαστική διάλεξη του καθηγητή του τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του ΠΑΜΑΚ Δημήτρη Σταματόπουλου στο Κλειστό Δημοτικό Θέατρο Συκεών, με θέμα «Μετασχηματισμοί της Μεγάλης Ιδέας και γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην Ανατολική Μεσόγειο (19ος-20ος αιώνας)». Αυτή έγινε στο πλαίσιο του Λαϊκού Επιμορφωτικού Πανεπιστημίου, που διοργανώνει ο δήμος Νεάπολης-Συκεών και φέτος είναι αφιερωμένο στη «Γεωπολιτική της Ελλάδας και του Ελληνικού Χώρου», υπό τον συντονισμό της αντιπροέδρου της ΚΕΥΝΣ, και υπεύθυνης του ΛΕΠ, Ειρήνης Καγιαμπίνη.
«Η προσπάθειά μας είναι να φωτίσουμε κρίσιμες πλευρές της ιστορίας και του Ελληνισμού, της Βαλκανικής, του Αιγαίου και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, με όλα αυτά τα κρίσιμα που έγιναν τους προηγούμενους αιώνες, και με τα υπαρκτά και με τα δεδομένα, επικίνδυνα ή όχι, τα οποία υπάρχουν αυτή τη στιγμή. Είναι βέβαιο ότι σήμερα θα βγούμε σοφότεροι ακούγοντας έναν καταξιωμένο και έγκριτο ερευνητή, που δεν είναι απλά καθηγητής αλλά ένας ερευνητής, ένας μελετητής κρίσιμων θεμάτων των προηγούμενων δυο αιώνων», ανέφερε μεταξύ άλλων ο δήμαρχος Σίμος Δανιηλίδης προλογίζοντας τον ομιλητή, τονίζοντας ότι «εμείς θα συνεχίσουμε αυτόν τον αγώνα κι αυτήν την προσπάθεια της ανάδειξης των ιστορικών σελίδων».
Από τη Μεγάλη Ιδέα του 1844 στη Μικρασιατική Καταστροφή
Και η σχεδόν δίωρη εκδήλωση ήρθε να επιβεβαιώσει τον δήμαρχο καθώς τόσο από την αυτή καθ’ εαυτή εισήγηση όσο και από τις απαντήσεις που δόθηκαν στις ερωτήσεις των πολιτών, φωτίστηκαν κρίσιμες φάσεις της ιστορικής εξέλιξης του ελληνικού κράτους από την εποχή του Ιωάννη Κωλέττη, που πρώτος έθεσε το θέμα της «Μεγάλης Ιδέας», έως και σήμερα, κάνοντας μια μεγάλη ιστορική στάση στην εποχή του Ελευθερίου Βενιζέλου και στα γεγονότα που διαμορφώθηκαν υπό τον συσχετισμό και την αλληλεπίδραση των Μεγάλων Δυνάμεων και των προωθούμενων συμφερόντων, τα οποία -υπό τη μορφή νομοτέλειας- προκάλεσαν τη Μικρασιατική Καταστροφή.
«Η Μεγάλη Ιδέα ήταν το όνειρο της ολοκλήρωσης του διεσπαρμένου Ελληνισμού εντός και εκτός Οθωμανικής αυτοκρατορίας μέσα σε μια ενιαία κρατική ολότητα. Από τη στιγμή, ωστόσο, που διατυπώθηκε από τον Ιωάννη Κωλέττη το 1844 δόθηκαν πολλές και διαφορετικές ερμηνείες και εννοιολογήσεις του όρου, ανάλογα με την πολιτική στόχευση και τον ιδεολογικό προσανατολισμό των διαφόρων πολιτικών και λογίων του 19ου αιώνα», ανέφερε κατά την εισήγησή του ο καθηγητής Δημήτρης Σταματόπουλος.
Όπως εξήγησε, «υπήρχαν δύο κυρίως διαφορετικές σχολές ερμηνείας της Μεγάλης Ιδέας: η μία την θεωρούσε εκπολιτιστικό πρόγραμμα των λαών της Ανατολής, και συνεπώς αυτό σήμαινε τη σύγκλιση με τον μεγάλο αντίπαλο την Οθωμανική αυτοκρατορία για να παρεμποδιστεί η κάθοδος των Ρώσων και των συμμάχων τους σε θερμή θάλασσα, ενώ η άλλη, η αλυτρωτική, προωθούσε την συμμαχία με τη Ρωσία, προσδοκώντας σε έναν ακόμη ρωσοτουρκικό πόλεμο που θα διέλυε την Οθωμανική αυτοκρατορία και θα έδινε τη δυνατότητα της προσάρτησης νέων εδαφών».
«Μέχρι και την ήττα του 1897 οι δύο αυτές προοπτικές της Μεγάλης Ιδέας εναλλάσσονταν διαρκώς. Με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τις πολιτικές του η στρατηγική της διάλυσης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας θα γίνει προσπάθεια να συμβαδίσει με τα συμφέροντα των άλλων βαλκανικών λαών, που μέχρι τότε υπήρξαν ανταγωνιστές στη διανομή των ευρωπαϊκών εδαφών της αυτοκρατορίας. Και με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, και τη σύγκρουσή του με το Στέμμα, θα καταφέρει να φέρει την Ελλάδα στην πλευρά των νικητών το 1918. Ωστόσο, η Μεγάλη Ιδέα θα συντριβεί στα παράλια της Μικράς Ασίας, και εξαιτίας της αδυναμίας να λυθεί το στρατηγικό πρόβλημα ότι δεν μπορείς να ελέγξεις τα παράλια εάν δεν ελέγξεις την ενδοχώρα, αλλά και κυρίως γιατί άλλαξαν δραστικά οι διεθνοπολιτικοί συσχετισμοί με τη δημιουργία εθνικών κρατών στην παλαιά Οθωμανική Μέση Ανατολή και την ανάδυση της ΕΣΣΔ», ανέφερε μεταξύ άλλων ο καθηγητής και ιστορικός ερευνητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Προσεγγίζοντας με μια διεισδυτική και πολυδιάστατη ανάλυση μια σειρά πολιτικών -κυρίως- γεγονότων του περασμένου αιώνα, και βοηθουσών των ερωτήσεων των πολιτών, ο ομιλητής συνέδεσε τα σημερινά γεγονότα στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης και της εγγύς Ανατολής, αναδεικνύοντας τη διαπίστωση ότι το παρόν εμπνέεται από το παρελθόν, και ότι αυτό αποτελεί μια ιστορική και γεωπολιτική εξέλιξη, διπλωματική ή στρατιωτική, βασιζόμενο στα ίδια δόγματα των ισχυρών παικτών κάθε ιστορικής περιόδου.
Ως προς τον ρόλο, δε, της ιστορίας, αυτός εν πολλοίς μόνο διδακτικός δεν μπορεί να είναι, γιατί -όπως σχολιάστηκε- «εάν ήταν διδακτικός τα ιστορικά λάθη δεν θα επαναλαμβάνονταν»…
