Υπάρχει πια ένας τομέας στον οποίο οι Έλληνες εμπειρογνώμονες είναι κορυφαίοι στο είδος τους παγκοσμίως
Τα ελληνικά εξοπλιστικά προγράμματα και οι συμβάσεις του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας κυρίως τις δεκαετίες του ’90 και του 2000 έχουν ταυτιστεί με αμαρτωλές πρακτικές και αθρόα διασπάθιση του δημόσιου χρήματος.
Υπάρχει όμως στο χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων και μια καινοφανής περίπτωση εξοικονόμησης πολύ μεγάλων πόρων, μέσω ενός προγράμματος που θα έπρεπε να διδάσκεται σε κάθε σεμινάριο Δημόσιας Διοίκησης.
Αν στη μία άκρη της όχθης βρίσκονται οι ρεμούλες και οι μίζες, στην αντίπερα είναι αυτό – το σχεδόν ακατόρθωτο – που πέτυχε το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ) τη διετία 2014-15, με την υπόθεση των τριών υποβρυχίων 214 και του ενός 209, όπως αυτό αποτυπώθηκε σε αποκαλυπτικό ρεπορτάζ της Καθημερινής.
Τα υποβρύχια τύπου 214 είναι ό,τι καλύτερο κυκλοφορεί στη διεθνή αγορά, καθώς η τεχνολογία αναερόβιας πρόωσης (AIP) είναι υποδεέστερη μόνο της πυρηνικής. Είναι γερμανικής σχεδίασης, με κατασκευάστρια εταιρία την HDW, με την οποία το ελληνικό κράτος σύναψε συμφωνίες για τη ναυπήγηση τεσσάρων νέων υποβρυχίων τύπου 214, αλλά και για την αναβάθμιση των παλαιότερων τύπου 209.
Μολονότι όμως το ελληνικό δημόσιο είχε καταβάλλει περίπου 2 δισ. ευρώ έως το 2009, από τα τέσσερα νέα υποβρύχια είχε παραδοθεί μόνο το «Παπανικολής». Τα άλλα τρία υποβρύχια που απέμενε να παραδοθούν («Ματρώζος», «Κατσώνης», «Πιπίνος»), παρέμεναν ημιτελή στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Λίγο πριν από τις εκλογές του 2009, η γερμανική HDW, που είχε τότε το πλειοψηφικό πακέτο στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, αποφάσισε να καταγγείλει τις συμβάσεις τόσο για τα υποβρύχια 214 όσο και για την αναβάθμιση των τύπου 209, εξαιτίας της αθέτησης από ελληνικής πλευράς του χρονοδιαγράμματος πληρωμών. Το ποιος έφταιξε είναι θολό. Πάντως από τα 800 εκατ. ευρώ που είχαν προβλεφθεί για την αναβάθμιση των παλαιότερων υποβρυχίων τύπου 209, πάνω από τα μισά (450 εκατ.) είχαν δαπανηθεί μόνο για την αναβάθμιση του ενός («Ωκεανός»).
Table of Contents
Το μεγαλεπήβολο σχέδιο με τα γερά θεμέλια
Το 2010, έπειτα από μια δαιδαλώδη και σκληρή διαπραγμάτευση με τους Γερμανούς και χάρη στην εμπλοκή της Abu Dhabi Mar, που αγόρασε τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, τα υποβρύχια πέρασαν στην κυριότητα του ελληνικού δημοσίου. Ωστόσο με τη νέα συμφωνία δεν αντιμετωπίστηκε και το ζήτημα της ολοκλήρωσής της ναυπήγησής τους. Ουσιαστικά ξεκίνησε ένας νέος γύρος αντιδικίας, που διατηρούσε δεμένα τα χέρια του Πολεμικού Ναυτικού.
Το 2014 τα τρία υποβρύχια 214 και το ένα υπό αναβάθμιση 209 είναι εγκλωβισμένα, ολοκληρωμένα κατά ποσοστά πολύ μικρότερα από το περίπου 80% που ήταν επισήμως γνωστό. Ο κίνδυνος καταστροφής είναι ορατός, καθώς δίχως τις απαραίτητες εργασίες, συσσωρευτές και άλλες συσκευές κινδύνευαν να μείνουν δίχως συντήρηση. Γερμανικές και αμερικανικές εταιρείες που εμπλέκονται στη ναυπήγηση των τεσσάρων Υ/Β είναι είτε εξαφανισμένες είτε ζητούν δεκάδες εκατομμύρια για να βοηθήσουν. Οι εργαζόμενοι των ναυπηγείων είναι άνεργοι και απλήρωτοι για μήνες και οι συνδικαλιστές πιέζουν για εξωφρενικά ποσά εν μέσω κρίσης.
Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας βρίσκεται σε απόγνωση, τα πάντα συνηγορούν σε αδιέξοδο. Τη λύση έρχεται να δώσει η ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού, που προτείνει να αναλάβει τον έλεγχο των ναυπηγείων και να ολοκληρώσει την κατασκευή των τεσσάρων υποβρυχίων. Στην αρχή το σχέδιο ακούγεται πολύ καλό για να είναι αληθινό. Στην πραγματικότητα είναι ιδιοφυές και τίθεται σε εφαρμογή αφότου ο αρχηγός του ΓΕΝ Ευάγγελος Αποστολάκης πείθει τον τότε υπουργό Εθνικής Άμυνας, Δημήτρη Αβραμόπουλο, ότι αξίζει να δοκιμαστεί.
Την ευθύνη του μεγαλεπήβολου εγχειρήματος επωμίζεται ο τότε διοικητής του ναυτικού κλιμακίου Σκαραμαγκά (ΝΚΣ), ένας πεφωτισμένος αξιωματικός, που αποδεικνύεται ότι διαθέτει… μαγικό ραβδί σε επίπεδο management και διαχείρισης προσωπικού και πόρων.
Εν μια νυκτί, το ΝΚΣ, το οποίο επί 27 χρόνια είχε αποκλειστικά εποπτικό ρόλο στην εξέλιξη και υλοποίηση των εξοπλιστικών προγραμμάτων του Πολεμικού Ναυτικού, μετατράπηκε σε διαχειριστής όλων των εργασιών τους και του προσωπικού.
Από τη… μαφία με αγάπη
Πρώτο μέλημα του τότε διοικητή του ΝΚΣ ήταν η επιλογή μιας… dream team αξιωματικών και υπαξιωματικών από τη διοίκηση υποβρυχίων, οι οποίοι θα ήταν υπεύθυνοι για την όλη οργάνωση και διαχείριση του προγράμματος ναυπήγησης. Ο ίδιος είναι «υποβρύχιος» και γνώριζε πολύ καλά ότι για να έρθει με επιτυχία σε πέρας η αποστολή θα έπρεπε να ανατεθεί σε αυτούς που γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα (και «πονούν» περισσότερο από τον καθένα) τα Υ/Β και θα ήταν οι τελικοί χρήστες τους. Άλλωστε η διοίκηση Υ/Β είναι μία από τις πιο απαιτητικές και επαγγελματικά καταρτισμένες του Π.Ν.
Το know how αυτής της ομάδας ξεπέρασε κάθε προσδοκία και αυτό ήταν κάτι στο οποίο πόνταρε εξ αρχής ο διοικητής. Το μεγαλύτερο «αγκάθι» ήταν το εργατικό δυναμικό, ήτοι η εξασφάλιση επαρκούς στελέχωσης των ναυπηγείων και η επαναπρόσληψη πάνω από 700 απολυμένων διευθυντών, υπαλλήλων και εργατών. Η μεγάλη εμπειρία των αξιωματικών του Π.Ν. στη διαχείριση ανθρωπίνου δυναμικού δεν εξασφάλιζε την επιτυχία διαχείρισης των εκατοντάδων συνδικαλιστών και πολιτών – εργαζόμενων των ναυπηγείων.
Το πρόβλημα για έναν βαθμοφόρο ήταν πρωτόγνωρο και γρήγορα του έγινε αντιληπτό ότι απαιτούσε «ανορθόδοξη» λύση. Για την ακρίβεια δεν θα μπορούσε να είναι πιο ανορθόδοξη, καθώς για να απλοποιηθεί ο γρίφος χρειάστηκε να καταφύγει σε ένα… μαφιόζικο εγχειρίδιο. Συγκεκριμένα, ο διοικητής συμβουλεύτηκε το κλασικό βιβλίο διοίκησης επιχειρήσεων με τίτλο «The Mafia Manager», στο οποίο καταγράφονται αρχές εταιρικού μάνατζμεντ από έναν capo της ιταλικής μαφίας στις ΗΠΑ, που υπογράφει μ‘ ένα «V». Το βιβλίο προτάθηκε να μελετηθεί από όλους τους αξιωματικούς της ομάδας και ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόστηκαν οι αρχές του συνιστά κάτι εξωπραγματικό για το ελληνικό δημόσιο, παραπέμποντας σε… ευφάνταστο κινηματογραφικό σενάριο.
Η θαυματουργή ομάδα του «γρήγορα-ποιοτικά-φτηνά»
Με την επίλυση της στελέχωσης των ναυπηγείων, η ομάδα μεγαλούργησε σε τεχνολογικό επίπεδο, παράγοντας πρωτογενές έργο και κάνοντας μόνη της όλη τη δουλειά με κόστος αντίστοιχο περίπου του 3% σε σχέση με αυτό που ζητούσαν οι ξένες εταιρίες! Τα τεράστια προβλήματα υπερχρεώσεων αλλά και καθυστερήσεων στην προμήθεια ανταλλακτικών επιλύθηκαν εκ των έσω.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αξίωση 60.000 ευρώ για ένα τροφοδοτικό από τη γερμανική εταιρία, που επιπλέον ζητούσε μήνες για να το παραδώσει. Οι τεχνικοί του Π.Ν. κατάφεραν να το κατασκευάσουν μόνοι τους σε μία μόλις ώρα, με εφόδια που αγόρασαν από την εγχώρια αγορά και κόστος μικρότερο από 1.500 ευρώ! Υπήρξε ακόμα ένα που πιστοποίησε ότι τα στελέχη του Π.Ν. ήταν… overqualified για τη δουλειά, όταν ζητήθηκε η συνδρομή της κορυφαίας αμερικανικής κατασκευάστριας εταιρείας σε ένα ζήτημα πολύ ευαίσθητων ηλεκτρονικών. Το πρόβλημα το είχαν λύσει οι δικοί μας τεχνικοί, αλλά δεδομένης της πολυπλοκότητας του εν λόγω συστήματος κρίθηκε σκόπιμο να ληφθεί και η γνώμη του κατασκευαστή. Όταν ο τεχνίτης της αμερικανικής εταιρίας εξέτασε το εξάρτημα έμεινε με το στόμα ανοιχτό και πήρε φωτογραφικό υλικό για να το μοιραστεί με τους συναδέλφους του. Όπως εκμυστηρεύτηκε στους ανθρώπους του Π.Ν., είχαν παρέμβει εκτός σχεδιαστικού «πρωτοκόλλου» – και μάλιστα απόλυτα επιτυχημένα – σε ένα εξάρτημα «που κανονικά δεν ανοίγει ξανά αφότου φύγει από το εργοτάξιο».
Με αξιωματικούς και υπαξιωματικούς που θεωρούνται γκουρού των ηλεκτρονικών, επιτεύχθηκε σε απόλυτο επίπεδο η διαχείριση των πολύπλοκων επιχειρησιακών συστημάτων τα οποία είναι απαραίτητα για την επιτυχή ανάπτυξή των Υ/Β κάτω από το νερό.
Παράλληλα δημιουργήθηκε ένα καλοκουρδισμένο κύκλωμα τεχνικών, που εντόπιζαν προβλήματα, τα έλυναν άμεσα και αποκτούσαν το know how για τη γρηγορότερη επίλυση άλλων μελλοντικών κωλυμάτων. Μέσω και της τριβής της σε αυτό το project, η διοίκηση των ελληνικών Υ/Β θεωρείται πια ότι διαθέτει τους πιο τεχνολογικά καταρτισμένους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς σε αυτό το πάρα πολύ εξειδικευμένο αντικείμενο, παγκοσμίως. Ένας από αυτούς, ο οποίος είναι ακόμη κυβερνήτης ενός Υ/Β, ήταν ο ενορχηστρωτής της ενεργοποίησης των ηλεκτρονικών όλων των Υ/Β 214. Μαζί με την ομάδα του έλυσαν προβλήματα «συνεννόησης» όλων των ηλεκτρονικών συστημάτων των Υ/Β που δεν μπορούσαν να λύσουν ούτε οι κατασκευάστριες εταιρείες!
Το μεγαλύτερο ατού μας στα νερά του Αιγαίου
Η γνώση από αυτή τη μοναδική διαδικασία έχει μεταφερθεί ήδη στα πληρώματα όλων των ελληνικών Υ/Β, αλλά και στη Σχολή Υποβρυχίων, ώστε να γίνει κτήμα όλων των μελλοντικών γενεών που θα επανδρώσουν τα σκάφη μας. Παράλληλα η αξία όλων των εμπλεκομένων έχει αναγνωριστεί από την υπηρεσία με την ανάληψη καίριων θέσεων, αλλά βέβαια υφίσταται και η προβλεπόμενη «αιμορραγία» ανθρώπινου δυναμικού, αφού η ευελιξία, η καινοτόμος -εκτός πλαισίου- σκέψη και ο απόλυτος επαγγελματισμός που επέδειξε η ομάδα έχουν καταστήσει περιζήτητα τα μέλη της από ιδιωτικές (ελληνικές και ξένες) εταιρίες.
Το επίπεδο παραγωγικότητας, σε συνδυασμό με την εξοικονόμηση δεκάδων εκατομμύριων ευρώ συνέθεσαν έναν άθλο, που ολοκληρώθηκε μάλιστα σε χρόνο υπεράνω πάσης προσδοκίας.
Το 2014 παραδόθηκε, εντός τριών μηνών από την έναρξη των εργασιών, το δεύτερο υποβρύχιο («Πιπίνος»). Τον Ιανουάριο και τον Ιούνιο του 2015 παραδόθηκαν και τα υπόλοιπα δύο τύπου 214 («Ματρώζος», «Κατσώνης»), καθώς και το ολοκληρωμένο 209 «Ωκεανός».
Χάρη στον ανυπέρβλητο βαθμό αφοσίωσης όσων εργάστηκαν, τα τέσσερα αυτά υποβρύχια είναι σήμερα τα «καμάρια» του Π/Ν. Θεωρούνται ο μεγάλος πονοκέφαλος των Τούρκων στα νερά του Αιγαίου, καθώς πρόκειται για «φονικά όπλα» πρώτης τάξης και μονάδες τεράστιας επιχειρησιακής αξίας.
Ο λόγος είναι ότι διαθέτουν μια επαναστατική τεχνολογία που τους επιτρέπει να είναι εν καταδύσει πάνω από μήνα, όπως συνέβη στην πρόσφατη κρίση με την Τουρκία. Ο παράγοντας αυτός, σε συνδυασμό με τη μαεστρία των πληρωμάτων μας τα καθιστά ανεντόπιστα και τα τοποθετεί στην αφρόκρεμα των συμβατικών υποβρυχίων (τα πυρηνικά έχουν απεριόριστη αυτονομία) σε παγκόσμιο επίπεδο.
Και αυτό είναι κάτι που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη… μαεστρία του ανώτατου διοικητή του ναυτικού κλιμακίου Σκαραμαγκά, ο οποίος – για να μην σας μείνει η απορία – πήρε όλους τους βαθμούς που του επέτρεπε η υπηρεσία και τερμάτισε ευδοκίμως τη θητεία του ως αντιναύαρχος, τον Σεπτέμβριο του 2020. Δεδομένου όμως ότι είναι μόλις 57 ετών, το ευκταίο και πλέον ευοίωνο για τον τόπο σενάριο θα ήταν να αξιοποιηθεί ως διοικητής κάποιου μεγάλου κρατικού φορέα. Είτε χρειαστεί να καταφύγει ξανά σε… μαφιόζικες πρακτικές, είτε όχι.
