Η “Βασίλισσα Σοφία των Ελλήνων” ξεκαθαρίζει ιστορικές παρεξηγήσεις και προβάλλει το κοινωνικό της έργο

του Τηλέμαχου Χορμοβίτη 

Δεκαετίες προπαγάνδας από το βενιζελικό κατεστημένο αλλά και το μεταπολιτευτικό κράτος μας έπεισαν ότι η βασιλική οικογένεια της Ελλάδας ήταν το απόλυτο Κακό και ότι σε αυτή οφείλονται όλα τα δεινά της χώρας μας. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια, αυτή η απλοϊκή θεώρηση της ιστορίας μοιάζει να εγκαταλείπεται και κυκλοφορούν όλο και περισσότερα βιβλία που βλέπουν τη βασιλεία στην Ελλάδα στις σωστές της διαστάσεις. Ένα από αυτά είναι η βιογραφία της Βασίλισσας Σοφίας που έγραψε ο Νίκος Παπακωνσταντίνου (γνωστός από το εξαιρετικό “Πριγκίπισσες στη Δίνη του Πολέμου”) και κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες από τις Εκδόσεις Φερενίκη.

Αυτό το συναρπαστικό και κάποιες στιγμές συγκινητικό βιβλίο, που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα, δεν είναι μια αγιογραφία της Βασίλισσας Σοφίας. Οι αδυναμίες της και τα αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα της επισημαίνονται αλλά ταυτόχρονα διαλύονται διαδεδομένοι μύθοι γύρω από το όνομα της που επιμένουν ακόμη και σήμερα ενώ τονίζεται και το τεράστιο κοινωνικό έργο της που δυστυχώς είναι άγνωστο στους περισσότερους Έλληνες.

 Ο συγγραφέας Νίκος Παπακωνσταντίνου μπροστά στην αφίσσα του βιβλίου πριν την παρουσίαση στην Μεγάλη Βρεταννία στις 29 Νοεμβρίου

Ποιος άραγε γνωρίζει σήμερα ότι στη Σοφία οφείλουμε το μεγαλύτερο μέρος του πρασίνου που υπάρχει στην Αθήνα; Από το βιβλίο του Νίκου Παπακωνσταντίνου μαθαίνουμε πως με πρωτοβουλία της δημιουργήθηκαν, μεταξύ άλλων, το Άλσος Παγκρατίου, το Άλσος της Καισαριανής και το Άλσος Συγγρού ενώ με πρωτοβουλία της δεντροφυτεύτηκαν ο Λόφος του Αρδηττού, ο Λυκαβηττός και ο Λόφος του Φιλοπάππου.

 Πόσοι ξέρουν ότι η Αθήνα χρωστάει το πράσινο της στην Βασίλισσα Σοφία; (Φωτό: Η Καθημερινή)

Αξιοθαύμαστο το έργο της και στον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας. Αυτή οργάνωνε τα συσσίτια τα δύσκολα χρόνια του πολέμου και του αποκλεισμού από τον στόλο της Αντάντ ενώ δικό της δημιούργημα ήταν και το Νοσοκομείο Παίδων στο Γουδή. (μια προτομή της που είχε τοποθετηθεί στη Σχολή Νοσοκόμων του Νοσοκομείου για να την τιμήσει, σήμερα έχει εξαφανιστεί και η διοίκηση του Νοσοκομείου δεν γνωρίζει που βρίσκεται….).

Μάλιστα, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον πως εκείνη την εποχή η βασιλική κοινωνική πρόνοια, σε μεγάλο βαθμό, δεν βασίζοταν στο κράτος. Το νοσοκομείο κατασκευάστηκε κυρίως με ιδιωτικές δωρεές που συγκέντρωσε η Σοφία και ήταν αυτοχρηματοδοτούμενο, καθώς λειτουργούσε με ιδιωτικούς πόρους (κληροδοτήματα, νοσήλια εύπορων ασθενών, συνδρομές ευεργετών κτλ). Από τη στιγμή που το Υπουργείο Παιδείας πήρε υπό τον έλεγχο του το Νοσοκομείο, δεν μπόρεσε ποτέ ξανά να λειτουργήσει όπως την εποχή που ήταν υπό τη φροντίδα της Σοφίας, επισημαίνει ο Νίκος Παπακωνσταντίνου.

 H Πριγκήπισσα Διαδόχου Σοφία (αριστερά) με την Αγγελική Κοντοσταύλου (δεξιά) στο Νοσοκομείο Παίδων στην διάρκεια του Ελληνο-Τουρκικού Πολέμου του 1897 . Από το βιβλίο “Η Ελληνική Δυναστεία” (Εκδόσεις Φερενίκη)

Σημαντική είναι η συμβολή του βιβλίου στο ξεκαθάρισμα κάποιων παρεξηγήσεων για τον ρόλο της Σοφίας στα χρόνια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και του Εθνικού Διχασμού. Η Σοφία παρουσιάστηκε από την ανταντική και βενιζελική προπαγάνδα ως η “αδελφή του Καϊζερ” που μηχανορραφούσε αδιάκοπα και ασκούσε φιλογερμανική επιρροή στο Βασιλιά Κωνσταντίνο. Η προπαγάνδα αυτή, μάλιστα, ήταν τόσο χοντροκομμένη που διέδιδε ότι η Σοφία είχε …πομπό στο Τατόι για να επικοινωνεί με τον αδελφό της ή ότι είχε …μαχαιρώσει το Βασιλιά Κωνσταντίνο επειδή ήταν διαλλακτικός προς τις απαιτήσεις της Αντάντ.

Στην πραγματικότητα, όπως μας δείχνει ο Νίκος Παπακωνσταντίνου, η Σοφία υπήρξε ιδιαίτερα διακριτική και ήξερε καλά ότι πάνω απ’ όλα ήταν Βασίλισσα των Ελλήνων. Όταν ένας Βρετανός στρατιωτικός ακόλουθος τη ρώτησε τι θα κάνει αν η χώρα βγει στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, η Βασίλισσα δεν δίστασε στιγμή : “Ωω, θα κάνω ακριβώς ό,τι κάνει και η Βασίλισσα του Βελγίου. Και εκείνη Γερμανίδα είναι”. (η Βασίλισσα του Βελγίου ήταν γνωστή για τη σθεναρή στάση της έναντι των Γερμανών τα χρόνια του πολέμου). Η Σοφία άρχισε να εκδηλώνει την συμπάθειά της για την χώρα καταγωγής της και να εύχεται για τη νίκη της μόνο όταν η αποικιοκρατική συμπεριφορά των χωρών της Αντάντ έναντι της Ελλάδας ξεπέρασε κάθε όριο, μόνο όταν οι ταλαιπωρίες και οι ταπεινώσεις που υπέστησαν οι απλοί Έλληνες αλλά και η βασιλική οικογένεια έγιναν αφόρητες.

 Αριστερά η Βασίλισσα Σοφία. Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος κρατάει στην αγακαλιά του την Πριγκήπισσα Ειρήνη, Δίπλα του είναι ο Πρίγκηπας Διάδοχος Γεώργιος. Δίπλα στην Πριγκήπισσα Σοφία είναι η Πριγκήπισσα Ελένη και
δεξιά ο Πρίγκηπας Αλέξανδρος. Μπροστά από όλους καθισμένος ο Πρίγκηπας Παύλος (Από Royal Chronicles)

Από το 1915 και μετά μοιάζει σαν όλες οι συμφορές του κόσμου να έπεσαν πάνω στη Σοφία. Ο εμπρησμός του αγαπημένου της σπιτιού στο Τατόι, ο βομβαρδισμός του Παλατιού στο Νοεμβριανά, η απώλεια του στέμματος, οι εξορίες και πάνω απ’ όλα ο πρόωρος θάνατος του αγαπημένου της γιου Αλέξανδρου και του συζύγου της Κωνσταντίνου (ο μοναδικός άνδρας που γνώρισε στη ζωή της), βύθισαν τη Σοφία σε βαθύ πένθος. Μέχρι να πεθάνει το 1932, σε ηλικία 62 ετών, δεν θα βγάλει τα μαύρα.

Τις επόμενες δεκαετίες οι ιστορικοί θα ασχοληθούν μαζί της μόνο για να τη λοιδορήσουν, βασιζόμενοι σε βολικούς αλλά εν πολλοίς αστήρικτους μύθους, και κανείς δεν σκέφτηκε να κάνει έρευνα για να ανακαλύψει ποια ήταν η πραγματική Σοφία, ποιος ήταν ο ρόλος της τα χρόνια του πολέμου αλλά και ποιό ήταν το έργο της . Αυτό το κάνει σήμερα ο Νίκος Παπακωνσταντίνου με το εξαιρετικό βιβλίο του και του οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ.

 η Βασίλισσα Σοφία σε πένθος για τον Αλέξανδρο. Στο λαιμό της, από μια κορδέλα, κρέμεται μια μινιατούρα με τη μορφή του αγαπημένου της γιού