Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Η Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων ιδρύθηκε το 1950, σύμφωνα με επιθυμία της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως Παύλου. Την οργάνωση και διεύθυνσή της ανέλαβε ο νεαρός τότε – μόλις 21 ετών – Μιχάλης Αδάμης (1929-2013), ο μετέπειτα σπουδαίος έλληνας συνθέτης, από τον θάνατο του οποίου συμπληρώνονται φέτος δέκα χρόνια.
Επρόκειτο για ένα μεικτό χορωδιακό σύνολο από παιδιά 8-14 ετών πλαισιούμενα από ανδρικές φωνές. Η χορωδία είχε στο ρεπερτόριό της τρεις Θείες Λειτουργίες (διαφορετικών συνθετών), πολλά Απολυτίκια και τροπάρια Εορτών, Ακολουθίες της Μ. Σαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας, καθώς και πλήθος άλλων εκκλησιαστικών συνθέσεων της Ορθοδόξου Λατρείας. Ταυτόχρονα, ερμήνευε απαιτητικές συνθέσεις ελλήνων συνθετών και είχε ηχογραφήσει ύμνους και άσματα που είχαν κυκλοφορήσει σε δισκάκια της εποχής. Εκδόθηκαν τρεις δίσκοι 45 στροφών στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και τις αρχές του ’60 (στις εταιρείες Fidelity και Philips) με κάλαντα, τροπάρια και ψαλμούς, ενώ η χορωδία συμμετείχε και στην ηχογράφηση με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι για τους «Όρνιθες» του Αριστοφάνη (για την θρυλική παράσταση του Θεάτρου Τέχνης). Η όλη δράση της ήταν πλούσια και σημαντική, αλλά δεν έχει έρθει ακόμα στο φως.
Το 1962 ο Μιχάλης Αδάμης τιμήθηκε από τον Βασιλέα Παύλο με τον Χρυσό Σταυρό του Φοίνικα για την προσφορά του στην Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων, καθώς όχι μόνο την προετοίμαζε και την διηύθυνε, αλλά συνέθετε ή διασκεύαζε μελωδίες ειδικά γι’ αυτήν.
Στο ενημερωμένο κανάλι enodaisgr στο youtube συναντάμε μια ξεχωριστή ηχογράφηση της Παιδικής Χορωδίας των Ανακτόρων, που προέρχεται από το Αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.
Στο συγκεκριμένο ηχητικό ντοκουμέντο ακούμε τους εξής ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδος, όπως τους εκφωνεί η εκφωνήτρια της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.
– «Ακατάληπτον εστίν», εναρμόνισις Παπαδημητρίου
– Αλληλουιάριο Νυμφίου, Μιχάλη Αδάμη
– «Ιδού ο Νυμφίος» Μιχάλη Αδάμη
– «Τον νυμφώνα σου βλέπω», εναρμόνισις Τάκη Γεωργίου
– «Πόρνη προσήλθε σοι»
– Τροπάριο Κασσιανής, Μιχάλη Αδάμη, σολίστ ο κύριος Στέφανος Βασιλειάδης.
Το κομμάτι «Ακατάληπτον εστίν», είναι τρία τροπάρια από τα κατ’ αλφάβητον Εγκώμια εις τον θάνατον και την ταφήν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ψαλλόμενα εις ήχον Γ’, κατά την Θ’ Ωδήν της εορτής της Υπαπαντής.
Η χορωδία ψάλλει τα ακόλουθα τροπάρια από αυτά τα 24 Εγκώμια:
Ἡ Θεοτόκος: Ἀκατάληπτόν ἐστί καὶ ἀγγέλοις καὶ βροτοῖς τὸ μυστήριον Υἱὲ τῆς ἀρρήτου Σου ταφῆς.
Μαρία ἡ Μαγδαληνή: Βουληθείς, ὦ πλαστουργέ, ἵνα σώσῃς τὴν ζωήν, ἑκὼν θνήσκεις, Ἰησοῦ, ἡ ἀθάνατος ζωή.
Ἰωάννης ὁ ἐπιστήθιος: Ἴδε φίλον μαθητήν, καὶ μητέρα, Ἰησοῦ, ἔτι λόγον δὸς ἡμῖν, ἐκ στόματος τοῦ Σοῦ.
Πρόκειται για Ιεροσολυμιτική παράδοση, καθώς αυτά τα Εγκώμια δεν εντάσσονται μέσα στην Ακολουθία του Επιταφίου, όπως καταγράφεται στο “Τριώδιον”.
Ποιος, όμως, είναι αυτός ο Παπαδημητρίου που έκανε την εναρμόνιση;
Με το επώνυμο «Παπαδημητρίου» έχουμε αρκετούς λόγιους έλληνες συνθέτες. Πιστεύουμε ότι ο συγκεκριμένος είναι ο Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου (Δαρδανέλια 1889-Αθήνα 1947), ο οποίος υπήρξε διακεκριμένος καθηγητής μουσικής, θεολόγος και νομικός, ψάλτης και θεωρητικός της βυζαντινής μουσικής και μουσικολόγος. Βυζαντινή μουσική μουσική σπούδασε στη Χάλκη – λογικό αφού καταγόταν από τα Δαρδανέλια – θεολογία στα Ιεροσόλυμα και ευρωπαϊκή μουσική στο Ωδείο Αθηνών και στην Ακαδημία της Βιέννης. Λόγω, λοιπόν, της ζωής του και στα Ιεροσόλυμα, επέλεξε να εναρμονίσει – ως γνώστης που ήταν – τα Εγκώμια προς το «Ακατάληπτον εστίν». Και ο Μιχάλης Αδάμης ενέταξε στο ρεπερτόριο της Χορωδίας του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων μερικά τροπάρια.
Το γνωστό εξαποστειλάριο των Νυμφίων «Τον νυμφώνα σου βλέπω» ακούγεται στην εναρμόνιση Τάκη Γεωργίου. Ο Παναγιώτης ή Τάκης Γεωργίου (1915-1984) αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους συνθέτες εκκλησιαστικής πολυφωνικής μουσικής, ο οποίος σχεδόν μέχρι το τέλος της ζωής του υπηρέτησε ως Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στο Εθνικό Ωδείο.
Στο τροπάριο της Κασσιανής του Μιχάλη Αδάμη σολίστ είναι ο συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός Στέφανος Βασιλειάδης (1933-2004), στενός συνεργάτης και φίλος του Μιχάλη Αδάμη και συνδιευθυντής της Παιδικής Χορωδίας των Ανακτόρων κάποιο διάστημα. Πρέπει να είναι από τις σπάνιες ηχογραφήσεις με την φωνή του Στέφανου Βασιλειάδη, και μάλιστα νέου.
Η «Κασσιανή» του Αδάμη, είναι απαιτητική και καθόλου προβλέψιμη. Δεν πρόκειται για εναρμόνιση βυζαντινού μέλους ή έστω μίμησή του, αλλά για μια αυτόνομη σύνθεση, με ανάπτυξη σε πολλά επίπεδα της χορωδιακής τεχνικής.
Αυτό το ηχητικό μεγαλοβδομαδιάτικο ντοκουμέντο της Παιδικής Χορωδίας του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων, αποδεικνύει την πολλή και ιδιαίτερη δουλειά που έγινε από αυτό το ξεχασμένο στις μέρες μας σύνολο. Ξεχασμένο ακόμα και από την μουσικολογική έρευνα…
